Het zijn net mensen

Ergens in de jaren negentig van de vorige eeuw woedde er een afschuwelijke oorlog in het Balkan gebied, in wat eens Joegoslavië heette. Ik kan me nog goed herinneren hoe we geïnformeerd werden over de wandaden die er plaatsvonden en hoe Serviërs werden beschuldigd van genocide en we daar ook in de dagelijkse verslaggeving de niet te beschrijven beelden van zagen.
Een vriend van ons is getrouwd met een Servische vrouw en in die tijd praatten we natuurlijk veel over de oorlog en hadden we het over hoe het dagelijkse leven doorgang vindt in een door oorlog geteisterd land. Maar ook hadden we het over hoe je als Servische de berichtgeving in Nederland ondergaat en hoe je daarover met je geliefden in je geboorteland communiceert. Nou is onze vriendin zeer integer en was zij in haar reacties naar ons, verontwaardigde Nederlanders die het allemaal zo goed wisten, altijd zeer diplomatiek in haar woordkeuze als het ging om de rol van de Serviërs (die was ook niet goed te praten, en dat deed ze ook niet). Wat mij daarin altijd is bijgebleven is haar commentaar dat als je er zelf woont en het allemaal zelf meemaakt de waarheid er soms heel anders uitziet.

En dat is nu precies waar 'Het zijn net mensen' van Joris Luyendijk over gaat. Aan elk verhaal zitten twee kanten en wat is nu eigenlijk dé waarheid? Hoe ver ga je om je boodschap in de wereld zetten en hoeveel macht hebben de media eigenlijk?
Zonder dat ik iets wil afdoen aan alle vreselijkheden die er hebben plaatsgevonden en die nog steeeds plaatsvinden, is de belangrijke boodschap van dit boek natuurlijk dat je altijd ook je eigen gezonde verstand moet gebruiken en niet bij voorbaat klakkeloos moeten aannemen wat je krijgt voorgeschoteld door de media. Kon je bij mijn vriendin nog zeggen dat ze, als Servische, misschien niet anders kon, Joris Luyendijk wás 'de media' (in dit geval in het Middenoosten) en weet dus als geen ander hoe verslaggeving in z'n werk gaat. Sinds ik zijn boek heb gelezen bekijk ik 'het Journaal' in ieder geval met een (nog) kritischer blik.

Reserveer in onze catalogus

Hoe schrijf je een familiegeschiedenis?

De oma van mijn vrouw is 97 jaar en kan heel leuk vertellen over haar jeugd in Nieuw-Beijerland. Over haar vader die zich van marskramer opwerkte tot een succesvolle kruidenier met een eigen winkel, over de halte van de paardentram voor hun huis en hoe ze rijles kreeg in een T-Ford. Het gaat niet zo goed met haar en al die mooie verhalen dreigen verloren te gaan. Eigenlijk zouden we ze zo snel mogelijk moeten vastleggen, maar hoe pak je dat nou aan?

Dat is precies waar het boekje Hoe schrijf je een familiegeschiedenis? over gaat. Marijke Hilhorst heeft zelf een familiekroniek geschreven over haar ouders: De vader, de Moeder & de tijd, dat inmiddels al vier keer is herdrukt. Ze werd vaak gevraagd hoe ze alle gebeurtenissen zo helder op papier heeft kunnen krijgen en ze geeft daar ook regelmatig workshops over. In Hoe schrijf je een familiegeschiedenis? geeft ze allerlei tips hoe je dit het beste kunt aanpakken. Hoofdstukken als "Waar te beginnen", "Bronnen, hoe kom je aan informatie", "Interviewen, hoe voer je een vraaggesprek?" en "Schrijven, hoe begin je?" maken van het boekje een hele praktische handleiding.

Stel dat je besluit om je ouders te gaan interviewen dan kan dat een verrassend bijeffect hebben. Het Trimbos instituut heeft onderzocht dat ouders die gedurende 3 maanden een aantal keren door hun kinderen werden geïnterviewd over hun levensloop, na afloop een verbeterde relatie met hun zoon of dochter ervaren. Ook de kinderen beoordeelden de vraaggesprekken als zeer positief voor de omgang. Maar het kan ook anders uitpakken want je kunt tijdens je onderzoek ook op pijnlijke zaken stuiten. In het hoofdstuk "Elke familie heeft zijn geheim" geeft Marijke Hilhorst tips hoe je daar mee om kunt gaan.

Trouwens, je kunt je familiegeschiedenis niet alleen zelf schrijven maar ook zelf uitgeven! Er zijn tegenwoordig plenty "geef je eigen boek uit" sites. Over in eigen beheer een boek uitgeven meer in mijn volgende bieblogpost.

Reserveer in onze catalogus

Nederland Leest: Oeroeg - Hella Haasse

"Oeroeg was mijn vriend". Deze openingszin uit het boek Oeroeg van Hella Haasse kent vrijwel iedereen wel. Want wie heeft dit boek niet op zijn of haar boekenlijst gehad. Ik wel in ieder geval. Het was in mijn tijd, en ook nu nog, een heel populair “lijstboek”. Niet alleen vanwege de inhoud maar vooral omdat het zo’n lekker dun boekje was. De omvang van een boek zegt echter niet alles over de leesbaarheid ervan. Volgens Ewoud Sanders is "makkelijk leesbaar" een betrekkelijke, tijdgebonden kwalificatie.
Hoe dan ook…ik heb het in ieder geval weer met veel plezier opnieuw gelezen.

In Oeroeg vertelt Hella S. Haasse het droevige verhaal van een vriendschap tussen twee jongens in Nederlands Indië die bijna gelijktijdig geboren worden en samen opgroeien. Alleen is de ene een zoon van een blanke theeplanter en de andere de zoon van een bediende, een inboorling, Oeroeg.
De vader van Oeroeg sterft op onnodige wijze door lichtzinnigheid van de theeplanter en vrienden die op bezoek zijn. Als compensatie krijgt Oeroeg een opleiding betaald die parallel loopt aan die van het blanke jongetje. Als kind beleven ze alles samen, zijn de dikste vrienden.
Geleidelijk aan groeien de twee jongens uit elkaar. Wanneer de Nederlandse jongen, na een studie in Delft terugkeert in het Indie dat nog net geen Indonesië is geworden, staan de twee zwaar bewapend tegenover elkaar. Oeroeg vertelt zijn jeugdvriend dat die niets meer in het land te zoeken heeft. De "ik-figuur" komt tot de conclusie dat Oeroeg net is als het meer: "Ik kende hem als een spiegelende oppervlakte. De diepte peilde ik nooit".

In het kader van Nederland Leest kunnen bibliotheekleden op vertoon van hun bibliotheekpas vanaf vrijdag 23 oktober tot en met 20 november, één gratis exemplaar van het boek Oeroeg meenemen. Zolang de voorraad strekt.
Maar er is meer zoals: zaterdag 24 oktober kunt u vanaf 13.00 genieten van live muziek en dans en op vertoon van het exemplaar Oeroeg een Indische hapje halen, Hella Haasse-kenner Nelleke Noordervliet komt 3 november, de film Oeroeg is te zien op zaterdag 7 november en Evelien Harberink en Magda Nij Bijvank van Theaterzaken treden op met de voorstelling rond Oeroeg op 19 november 2009.

Dit jaar bieden de bibliotheken uit Almelo, Enschede en Hengelo een gezamenlijk programma aan. Op vertoon van uw Nederland Leest exemplaar van Oeroeg krijgt u korting op alle activiteiten.

Reserveer in onze catalogus

The Queen

Waar was jij toen je hoorde dat Diana was verongelukt? Gek, hoe je dat van sommige gebeurtenissen nooit vergeet. Ook gek dat ik dat van deze gebeurtenis echt niet terug kan halen. Want ik weet nog wél heel goed wat er toen thuis speelde en hoe ik tot lang na de begrafenis alle berichten heb gevolgd en overal tv-beelden verzamelde. Het Grote Verdriet van het Volk vond ik overdonderend, evenals de ogenschijnlijk koele reactie van het koningshuis. Rare mensen.

The Queen geeft een beeld van die eerste turbulente week na het ongeluk en de rol van de nieuwe premier Tony Blair, die meteen een zware taak op zijn schouders kreeg. Het land wachtte in spanning af hoe de koninklijke familie zou reageren en op welke wijze de begrafenis van Diana zou plaatsvinden. Achter de schermen ontstond er onenigheid tussen de koningin en de premier over de juiste afhandeling. De koningin werd heen en weer geslingerd tussen de privé tragedie voor de koninklijke familie en de publiekelijke rouw die het volk van de moeder des vaderlands wilde zien.

De regisseur heeft zich gelukkig niet laten verleiden tot een film vol sensatie of achterklap. Hij heeft goed aangevoeld welke impact de dood van Diana op het Britse volk had, maar ook wat er zich achter de zo gesloten schermen van het koningshuis af moet hebben gespeeld. Hij geeft een integer en vooral menselijker beeld van koningin Elizabeth. Het is dan ook voornamelijk een karakterstudie, maar laat niet na de aandacht te vestigen op het instituut van het koningshuis en haar rol in de samenleving.

Wat op mij nog de meeste indruk maakte was een schijnbaar onbeduidende verhaallijn over een enorm hert dat zich zou ophouden rond het buitenverblijf van de koningin en waar vele jagers naar op zoek waren. Helemaal aan het eind komt dat verhaal tot een bijna lugubere ontknoping. De parallel met het leven van de opgejaagde Diana wordt dan ineens duidelijk. Mooi gedaan.

Dat Helen Mirren voor haar vertolking van The Queen een Oscar kreeg, is meer dan terecht. Als je dat loopje, die blik en al die onder een oud protocol verborgen gedachten zó kunt spelen, dan ben je met recht een Ster!



Reserveer in onze catalogus

Wit licht

Ik heb aan alle commotie toen de film Wit licht uitkwam niet meegedaan. Ik zag wat straffe kritieken over Marco Borsato's acteerdebuut voorbij komen en leerde dat hij met deze film het lot van kindsoldaten onder de aandacht wilde brengen. Dit alles in het verlengde van het werk dat zijn stichting War Child doet voor deze kinderen in oorlogsgebieden. Nu de dvd in onze collectie zit, heb ik me er maar eens aan gewaagd. Je moet er toch over kunnen meepraten, niet waar?

Het begin is even wennen. Het acteerwerk van met name de blanke cast is inderdaad discutabel en het verhaal komt wat stroef op gang. Maar als onze restauranthouder Marco z'n weduwnaarsverdriet bij elkaar raapt en de jungle in trekt om het ontvoerde zwarte vriendje van z'n zoon te vinden, verandert de toonzetting. Terwijl Marco steeds gedrevener wordt in z'n missie, wordt het zwarte vriendje hardhandig ingewijd in het rebellenleger. Lafaarden moeten dood, dorpen worden overvallen, bij twijfel of verraad weet je zeker dat je aan de beurt bent, iemand vertrouwen is niet slim. Aan het eind van de film zitten de pareltjes qua dialoog, spanning en ontknopingen. En ja, stoere vent die het dan nog droog houdt.

Wat mij betreft verdient de film een dikke pluim. Voor de integriteit waarmee dit complexe onderwerp onder de aandacht is gebracht. Voor Marco, die ervoor kiest zelf voor de camera te staan. Voor het scenario, dat zowel ruimte biedt aan de blanke als de zwarte invalshoek en dat naar een heftig einde toewerkt. Voor de bijna kindvriendelijke manier waarop het dilemma van een kindsoldaat duidelijk wordt gemaakt. Voor de prachtige beelden van een mooi land, dat Zuid-Afrika toch vooral is. En voor de hele subtiele humor, die hier en daar op natuurlijk wijze binnen is geslopen. Op zeker moment zie je Marco gewoon denken: 'Jeetje, in wat voor slechte film ben ik nu weer beland, zitten ze gewoon een beetje op me te schieten'.

Wat mij betreft gaat War Child nog heel lang door met het goede werk dat ze doet en heeft Marco hiermee bewezen dat hij dat werk belangrijker vindt dan als hoofdpersoon te schitteren in een film. Integer, dat is wat het is.



Reserveer in onze catalogus

Eck on the railroad - Part 2: the songs

Ik heb me wel wat op de hals gehaald met mijn trein-serie. Nou wist ik wel dat het reizen met de trein veel mensen heeft geïnspireerd, maar bij het zoeken naar 'railroad music' werd het mij even teveel. Waar moet ik beginnen? Bij nummers die in ieder geval het woord 'trein' bevatten? Of bij 'the working on the railroad' klassiekers? Er is zoveel, zoveel... Neem bijvoorbeeld eens een kijkje op deze site.
Ach wat, we maken er iets interactiefs van: ik doe een voorzetje, en u vult allen aan! Zo moeten we toch tot een soort van top 10 kunnen komen?

De uitdaging dus: noem in een reactie op deze post het mooiste, ontroerendste of indrukwekkendste stukje muziek dat met treinen van doen heeft, met een korte toelichting. Als dat geen mooi overzichtje wordt...

Bij deze ter inspiratie, zo maar bij elkaar geplukt:


ps: 'eck' staat voor Erwin C. Karst, en met een beetje gehussel kom je op 'trainwrecks'... Merkwaardig, nietwaar?

Frode Grytten: De razende rivier

WINNAAR VAN DE PRESTIGIEUZE RIVERTONPRIJS VOOR DE BESTE NOORSE LITERAIRE THRILLER

Dat staat te lezen op de achterkant van het boek. Ik had nog nooit van deze schrijver gehoord, dus vooruit, lezen maar.

Zomer in een kleine stad in Noorwegen, er heerst een hittegolf. Het lichaam van een jonge man wordt gevonden in de rivier. Robert, een gedesillisioneerde regionale journalist, gaat evenals zijn broer, die politieman is, op zoek naar de daders van het misdrijf. Ze komen echter al snel in conflict met elkaar. de oplossing van de zaak laat de verborgen kanten van de stad zien, inclusief een donker familiegeheim.

'De razender rivier' is niet een heel erg spannend, maar wel een heel mooi geschreven boek. Het voelt een beetje vreemd om een sfeerbeeld van Noorwegen tot je door te laten dringen, waarin een hittegolf overheerst. Bovendien bevindt het stadje zich aan een fjord waar ernstige vervuiling heeft plaatsgevonden door het plaatselijke hoogovenbedrijf. Dat klinkt toch ook vreemd: vervuiling in een fjord?

Frode Grytten zet die sfeer echter goed neer, door korte zinnen te gebruiken in de ik-vorm. Het is met name die sfeer, die me nog lang is blijven achtervolgen...

Reserveer in onze catalogus

Ode aan de arbeid: Alain de Botton

De filosofische boeken van Alain de Botton zijn volstrekt uniek. Hij stort zich op onderwerpen als liefde, literatuur, status en reizen en werkt deze onderwerpen op een verrassende manier uit. Zijn boeken zijn mooi en functioneel geïllustreerd en hij heeft een prachtige schrijfstijl gecombineerd met een typische humor die mij erg aanspreekt.

Dit alles is ook weer van toepassing op zijn nieuwste boek "The pleasures and sorrows of work", een beetje krom vertaald in het Nederlands als Ode aan de arbeid. Zijn nieuwste thema is dus "werk". Tja, niet zo'n sexy onderwerp maar wel iets waar we een groot van onze tijd op aarde mee bezig zijn. En actueel met de dreigende ontslagen door kredietcrisis en de AOW perikelen. Werk verdient dus terecht wel wat meer aandacht en De Botton geeft die aandacht op zijn onnavolgbare wijze.

Hij onderzoekt persoonlijk 9 verschillende werkomgevingen: zo duikt hij o.a. in de koekjesproductie, loopbaanbegeleiding, accountancy en de tonijnvisserij. En dat doet hij heel grondig. Zo volgt hij de tonijn van het moment dat het bij de Malediven wordt gevangen (hij zit zeeziek op de vissersboot) tot het moment dat een huisvrouw het koopt bij de supermarkt in London (hij staat bij het vriesvak in de Sainsbury's). De Botton laat je nadenken over de rol van arbeid in het leven van de moderne mens. Het boek bevatten prachtige foto's van de verschillende omgevingen die Botton bezoekt; fotograaf Richard Baker ging steeds mee. Kijk op de Alain de Botton website voor nog meer foto's. Een mooi boek over een onderschat onderwerp. Lezen dus!

Reserveer in onze catalogus

Sneeuweieren - Ricus van de Coevering

De Nederlandse schrijver Ricus van de Coevering won zondag 27 september de Academica Debutantenprijs 2009 met zijn debuutroman Sneeuweieren.
De titel is ontleend aan het recept sneeuweieren, het lievelingskostje van David.

Het boek gaat over kippenboer Harm,zijn vrouw Olga en hun 12 jarige geadopteerde zoon uit Ghana, David. Harm is alleen met zijn kippen en eieren bezig. Olga daarentegen is muzikaal en zou daar het liefste haar beroep van gemaakt hebben. De verhouding onderling is niet zo best en Harm kan steeds slechter met zijn zoon opschieten. David, de gedroomde opvolger voor de pluimveehouderij, wil liever arts of bioloog worden. Op een dag verdwijnt hij.

Als je Boven is het stil van

Gerbrand Bakker mooi vond, dan is het lezen van Sneeuweieren zeker een aanrader. Qua stijl, maar omdat dit boek ook een mooi beeld schetst van het plattelands leven in Nederland.
Bij mij duurde het echter wel even voordat ik in het verhaal kwam, hoewel het makkelijk leest met eenvoudig taalgebruik. Tussen de regels door lees je over de onderlinge relaties en de niet uitgesproken gedachten en wensen van de hoofdpersonen. Ik bleef het wel een triest boek vinden, over mensen die teleurgesteld zijn in het leven en in elkaar.
En toch ging ik door met lezen omdat ik continue een dreiging voelde, alsof de schrijver mij liet wachten op de ontknoping. De scène waarin Olga in een zelfvervaardigde jurk de kippenschuur betreedt maakte mij voor het eerst alert op de fatale afloop. En die vergeet je niet makkelijk.

Ik las in het interview NRC-boeken dat zijn volgende boek gaat over een jongen die op het conservatorium zit.

Reserveer in onze catalogus

Contrapunt: Enquist meets Bach

Naar aanleiding van de tv-serie Kijken in de ziel kocht ik onlangs het boek Contrapunt van Anna Enquist. Vorm en inhoud spraken tot de verbeelding: een vrouw analyseert de Goldbergvariaties van Bach en parallel aan wat ze in elke variatie ontdekt analyseert ze het leven van en met haar verongelukte dochter. Ik ken muziek, ik analyseer me te pletter, ik ben een dochter. Genoeg overeenkomsten voor die klik.

Enquist krijgt het voor elkaar om een literaire muziekanalyse te schrijven. 32 delen, 1 openingsthema, 30 variaties, in 10 groepjes van 3 gecomponeerd, elk groepje afsluitend met een canon, die steeds 1 interval verder uit elkaar ligt, tot slot het thema in de herhaling. Elk deel opgedeeld in 2 zinnen, die allebei worden herhaald, met een vast akkoordschema van 32 basnoten. En toch klinkt het thema in elke variatie bijna onherkenbaar anders. Daarin begint de analyse pas echt. Een contrapunt zoals alleen Bach dat kon schrijven.

De schoonheid van de compositie van Enquists boek zit hem vervolgens in hoe ze in 32 hoofdstukken de gevoelens bij elk deel associeert met een periode of anekdote uit het leven van 'een vrouw' en 'de dochter'. Dat ik als lezer weet dat het over haar eigen gezin gaat en dat het niet goed afloopt, bezorgt me vanaf het begin al een onderhuids kippenvel. Want ik lees mooie verhalen, over liefdevolle mensen en kansrijke levens. En Enquist gebruikt een schrijfstijl die me aanspreekt: compacte zinnen, beschouwend, zonder (vals) sentiment.

Liefhebbers kan ik zeker het luisterboek aanbevelen: afwisselend een deel van Bach, gespeeld door Ivo Janssen, en een hoofdstuk van - en voorgelezen door - Anna Enquist.

Reserveer het boek in onze catalogus
Reserveer het luisterboek in onze catalogus

Woody Allen: 2x anders

Ik ben helemaal niet zo'n Woody Allen fan. Ik vond hem eigenlijk vooral fascinerend vanwege z'n consequente zwart-wit films. Maar om eerlijk te zijn begreep ik alle diepere lagen ook niet echt. De laatste jaren slaat hij echter een andere toon aan. Misschien omdat hij een nieuwe muze heeft gevonden in Scarlett Johansson en niet meer altijd zelf meespeelt. Kijk, dat levert dan gelijk een paar bijzondere films op. Ik noem er graag twee.


Vicky Cristina Barcelona
In alles een luchtige film: twee Amerikaanse vriendinnen brengen een zomer door in Barcelona, waar natuurlijk 'de man' en 'de liefde' voor de nodige perikelen zorgen. Als je niet verder kijkt dan dat, is het eigenlijk best een serieuze maar wel rare film. Die man is een recht-voor-z'n-raap macho, die meiden zijn wel erg dromerig en de ex brengt wel heel heet Spaans leven in de brouwerij. Maar als je weet dat Woody Allen hier achter zit, dan zie je ineens hoe de humor en de zelfspot er vanaf druipen. Er komt maar geen eind aan die zomer, altijd zon en wijn, overal schoonheid en het wereldje van de kunstenaars, dichters en filosofen wordt subtiel te grazen genomen. En dat allemaal rondom dat ene levensthema: de liefde. Het was even wennen, maar dan is het toch wel smullen geblazen met deze film. Oh ja, en dat muziekje, briljant.





Match Point
Van een hele andere orde is de wereld die Woody Allen hier weet te verbeelden. Niet de high society van Manhatten dit keer, maar de upper class van Londen. Een ex-prof tennisleraar weet zich via de dochter van de baas hoog op te werken in het bedrijfsleven. Het wordt allemaal een beetje ingewikkeld als hij moet kiezen tussen dat luxe maar voorspelbare leventje en de verleidelijke lusten van een Amerikaanse blonde. Humor en zelfspot heb ik er niet uitgehaald. Wel een briljant plot. En daarna de behoefte om alles nog een keer te zien, de dialogen nog beter te volgen en de 'overwegingen' aan het eind even stil te zetten. Ja, diepere lagen in overvloed, maar dit keer snap ik ze wel. Van mij mag Allen dit soort film blijven maken, en dan mét Scarlett Johanssen graag!


De trailer die mij naar het filmhuis lokte is subliem, maar helaas alleen in het Italiaans te vinden. Deze Engelstalige heeft een andere toon, maar laat wel meer van de film zien.




Reserveer Vicky Cristina Barcelona in de catalogus
Reserveer Match Point in de catalogus

Eck on the railroad - Part 1: Snikken en Grimlachjes

Er is iets met treinen. Genoeg om een korte serie over te starten op een weblog. Maar ook genoeg ter inspiratie, iets met een muze, iets onbereikbaars, iets zwerverigs.

Veel schrijvers, muzikanten en andere kunstenaars laten zich inspireren door de stoommachine op de rails, door de cadans tijdens een dagdroom op reis, door reizen, zien en weerzien, verlaten, tegemoetkomen en afscheid nemen.

Ach, u merkt wel: treinen hebben iets sentimenteels.

Soms betreur ik het dat ik slechts enkele reisjes van zo'n 10 minuten maak. Wat kan daarin nou gebeuren? Maar aan de andere kant, het kan ook genoeg zijn voor de ware liefde of voor de onvergetelijke indruk.

Vandaar mijn korte serie over wat treinen en treinreizen met mensen doen.

En omdat het hoog tijd wordt om ook eens wat poëzie voorbij te laten komen op ons blog bij deze een klassieker: het gedicht 'Aan Rika', van Piet Paaltjens, uit de bundel 'Snikken en Grimlachjes':

Slechts éénmaal heb ik u gezien. Gij waart

Gezeten in een sneltrein, die den trein,

Waar ik mee reed, passeerde in volle vaart.

De kennismaking kon niet korter zijn.

En toch, zij duurde lang genoeg, om mij

Het eindloos levenspad met fletsen lach

Te doen vervolgen. Ach! geen enkel blij

Glimlachje liet ik meer, sinds ik u zag.

Waarom ook hebt gij van dat blonde haar,

Daar de engelen aan te kennen zijn? En dan,

Waarom blauwe ogen, wonderdiep en klaar?

Gij wist toch, dat ik daar niet tegen kan?

En waarom mij dan zo voorbijgesneld,

En niet als de weerlicht 't rijtuig opgerukt,

En om mijn hals uw armen vastgekneld,

En op mijn mond uw lippen vastgedrukt?

Gij vreesdet mooglijk voor een spoorwegramp?

Maar, Rika, wat kon zaalger voor mij zijn,

Dan, onder hels geratel en gestamp,

Met u verplet te worden door één trein?

Mooier kan niet, mensen...
Over liefde op het eerste gezicht gesproken! Beschouw het maar als een waardige aftrap...

Stay tuned!

Reserveer in onze catalogus

In Darwins woorden

Het kan je bijna niet ontgaan zijn, 2009 is Darwin jaar. Dit jaar is het 200 jaar geleden dat Charles Darwin werd geboren en 150 jaar geleden dat zijn boek Over het ontstaan van soorten verscheen. Hoewel tijdens zijn leven al de grote waarde van zijn theorie erkend werd zijn de impact en de gevolgen voor de verdere ontwikkeling van de wetenschap nog steeds groeiende.

Gedurende zo'n herdenkingsjaar verschijnt er altijd veel materiaal en zo ook nu. In februari verscheen In Darwins woorden: leven, werk en denken van Charles Darwin. Een boek dat is opgebouwd uit drie delen over, jawel, Darwins leven, werk en denken geschreven door resp. Ranne Hovius, Chris Buskes en Griet Vandermassen. Het is een zeer toegankelijk boek, zeker vergeleken met de werken van Darwin zelf.

Tijdens het lezen van het boek drong pas tot me door hoe bijzonder zijn theorie is. Voor ons is de evolutietheorie iets vanzelfsprekends, maar in het Victoriaanse Engeland van Darwin was het een revolutie. Darwin groeide op in een relatief progressief gezin. Zijn vader was huisarts en het was niet meer dan vanzelfsprekend dat Charles Darwin ook huisarts zou worden. Hij ging studeren in Edinburgh, maar de studie kon hem niet echt pakken. Wel werd hij enthousiast van de college's biologie en geologie, die hij volgde, en hield hij zich bezig met natuuronderzoek. Toen duidelijk werd dat hij geen arts zou worden vond zijn vader dat hij toch verder moest studeren en zo ging hij naar Cambridge voor een studie theologie. Na het behalen van zijn bachelor kreeg Darwin een brief van zijn vriend John stevens Henslow, een jonge, levendige en breed geinteresserde professor in de botanica. Henslow was gevraagd of hij iemand wist die geschikt was om als ervaren, onbezoldigde natuuronderzoeker mee te reizen met een schip dat delen van de Zuid-Amerikaanse kust in kaart ging brengen. En zo vertrok Darwin, 22 jaar oud, voor zijn gedenkwaardige reis met The Beagle die vier jaar, negen maanden en vijf dagen zou duren. De reis van de Beagle wordt op dit moment opnieuw gemaakt en is te volgen via radio, TV en internet.

Na zijn terugkeer duurde het 20 jaar voordat Darwin zijn theorie durfde te publiceren. Gedurende die 20 jaar onderzocht hij steeds opnieuw of zijn theorie klopte en zo verzamelde hij enorm veel gegevens die zijn theorie konden staven. Als een concurrent van hem niet tot dezelfde conclusies was gekomen als hijzelf had het wellicht nog langer geduurd voor hij zijn theorie en public uiteenzette. De algemene opinie in die tijd luidde dat het leven op aarde enkel door een bovennatuurlijke ingreep kon worden verklaard: alle biologische soorten waren rechtstreeks door het Opperwezen geschapen. In Over het ontstaan van soorten toonde Darwin aan dat complexe wezens tot stand komen door een blinde formule zonder doel of plan, waarmee de biologie, na de fysica en astronomie, binnen het raamwerk van de wetenschappelijke revolutie kon worden geplaatst. Darwins formule luidt E=v+s+r (Evolutie=variëteit+selectie+reproductie).

Darwin was een voor zijn tijd verlicht man. Hij wordt wel beticht van rascistische en seksistische trekje, maar tegen het Victoriaanse tijdsbeeld aangehouden blijft daar niets van over. Zo was hij fel tegenstander van slavernij (we hebben het over 150 jaar geleden!) en was hij voor gelijke rechten en stemrecht voor vrouwen. Daar stond tegenover dat hij wel geloofde in hogere en lagere rassen. Dit idee was gemeengoed onder Victoriaanse antropologen, waarbij de culturele superioriteit van het westen gold als een vaststaand feit en heeft zeker ook geleid tot een aantal uitwassen waarbij de bekendste mij wel duidelijk lijkt.

Het boek biedt nog heel veel meer dat het vermelden waard is, maar ik wil hier afsluiten met een citaat:

Nu, 150 jaar na de publikatie van Darwins meesterwerk, staat de evolutietheorie
niet alleen als een huis, maar zien we haar impact ook steeds vaker terug in
andere wetenschapsgebieden dan de biologie. Het darwinisme blijkt een uiterst
succesvol onderzoeksprogramma dat zijn hoogtepunt nog niet heeft bereikt. Maar
behalve ons wereldbeeld heeft Over het ontstaan van soorten ook ons zelfbeeld
drastisch veranderd. De mens, Homo sapiens, wordt door Darwins theorie in een
ander daglicht geplaatst: de mens is geen uitverkoren wezen dat naar de
gelijkenis van het Opperwezen is geschapen, maar een recente en onbeduidende
twijg aan de oeroude boom des levens. In de geschiedenis van de wetenschap en de
filosofie is geen enkel idee geweest dat zoveel overhoop heeft gehaald als de
evolutietheorie. Door toedoen van Darwin zijn diepgekoesterde 'waarheden'
ernstig aangetast, aan het wankelen gebracht en definitief gesneuveld. Over het
ontstaan van soorten doet de wereld nog steeds op zijn grondvesten schudden. Het
is met recht het boek van het millenium.

Reserveer in onze catalogus