Kloosterkoffers

Er was eens een groep twintigers die haar intrek nam in een verlaten abdijcomplex, ver van de bewoonde wereld. Daar vormden zij de eerste kloostergemeenschap speciaal voor jonge mensen. Niet zomaar een retraite, maar zij werden zelf kloosterling. Ieder van hen koos bewust voor een intensief leven in gebed en gemeenschap. Om samen te onderzoeken hoe je dat kunt laten werken en om ieder voor zich te onderzoeken wat het kloosterleven je kan leren over leven in een maatschappij waar chaos en prestatiedruk de norm is. Oh ja, want deze groep jongeren leefden niet in de Middeleeuwen ofzo, maar zij begonnen hun zoektocht in de zomer van 2018.

De Ketter - Miguel Delibes

Sinds het midden van de twaalfde eeuw werd een groep Katharen (Grieks voor zuiver) sterk door pausen bestreden. In de loop van de geschiedenis werd het verbasterd tot ketter en was het van toepassing op al degene die als vijanden van de Katholieke kerk konden worden beschouwd.
De historische roman de Ketter van Miguel Delibes gaat over een kind, Cipriano Salcedo, dat geboren wordt in Spanje van de zestiende eeuw, op de dag waarop Martin Luther zijn stellingen aan de kerkdeur van Wittenberg spijkert. Salcedo wordt een welvarende koopman maar is ook lid van de reformatorische beweging waarop de inquisitie een heksenjacht uitoefent.

Hoor nu mijn stem

Snuffelend tussen boeken zijn er een paar prikkels die ervoor zorgen dat een boek me opvalt: de kaft, de titel en de auteur. In het geval van Hoor nu mijn stem van Franca Treur was het een combinatie van alle drie. Kan niet missen, dit moet een mooi boek zijn. Franca Treur stal vele harten met haar debuut Dorsvloer vol confetti, waaronder het mijne. En ik had ergens gelezen dat ze met deze nieuwe roman weer terugging naar die stijl en die tijd: opgroeien als meisje in een strenge geloofsgemeenschap. Genoeg redenen om dit boekt te lezen.

Matterhorn

Ik kende Diederik Ebbinge alleen nog van De Vliegende Panters en was niet zo gecharmeerd van wat die drie uiteindelijk voor televisie zijn gaan doen. Maar dat Ebbinge ook al bezig was met zelf film maken, wist ik nog niet. En dan ligt ineens Matterhorn in de dvd speler. Wat een verrassing! Wat een briljante, tragikomische film.

Polleke

Het is tijd om een gouwe ouwe uit de kast te halen. M'n boekenheld Polleke, van die even grote held Guus Kuijer. De vijf boeken die Kuijer tussen 1999 en 2001 over dit bijzondere meisje schreef zijn inmiddels verfilmd en gelukkig gebundeld tot één dik boek vol liefde. En humor. Dit boek is echt verplichte kost voor elk kind. En volwassene.
Ik ontmoette Polleke voor het eerst als jong volwassenen en was gelijk verliefd. Ze is wijs, eigenwijs, moedig, trouw, grappig, lief en bij tijd en wijle terecht boos op alle volwassenen om haar heen die maar een potje van het leven maken. Op dit moment lezen we het voor aan de jongste thuis, die de leeftijd van Polleke heeft. Opnieuw ben ik verrast door de schoonheid van het verhaal. En door alles wat erin verteld en beleefd wordt.

Lourdes

Het verhaal van de film Lourdes is vrij simpel. Een jonge vrouw is vanaf haar nek verlamd door MS, maakt een bedevaart naar Lourdes met de hoop op genezing, kan inderdaad ineens weer lopen, maar de omgeving twijfelt tussen wonder en fraude. Nou ja, van het verhaal moet ze het dus niet echt hebben. Toch is er iets heel bijzonders aan deze film. En eigenlijk vind ik lastig te omschrijven waar hem dat in zit, en dat maakt het extra intrigerend.

Into great silence

In 1984 vroeg regisseur Philip Gröning toestemming om te mogen filmen in een kartuizerklooster.

Te vroeg, zei men. Over 15 jaar misschien.

16 jaar later werd hij gebeld door het Grande Chartreuse dat ze zover waren.

De voorbereidingen voor de film duurde 2 jaar, de opnamen 1 jaar, de montage 2 jaar.

21 jaar na het idee was de film klaar.

Het resultaat: een film eerder meditatief dan weerspiegelend. Een film vol stilte.


De Kartuizer Orde (wikipedia) is de meest gesloten orde van de rooms-katholieke kerk en is bijna helemaal verborgen voor de buitenwereld. Het geboortehuis van de orde van kartuizers ligt hoog in de Franse Alpen. De monniken - kluizenaars in gemeenschap - leven aan de hand van eeuwenoude regels en rituelen. Dat Gröning toestemming heeft gekregen dit klooster als buitenstaander en vooral als filmer te betreden is een unicum te noemen.Vóór Die grosse Stille was er in La Grande Chartreuse nog nooit gefilmd en de laatste foto's die er genomen zijn stammen uit de jaren 60.

Gröning maakte niet zozeer een documentaire over de monniken, maar een impressie van hun leven. Routineuze taken als het bereiden van groente, bidden en eten komen meerdere malen zwijgzaam voorbij. Beelden van lege kloostergangen worden afgewisseld met shots van monniken die alleen op hun kamer zitten.

Net als in het kloosterleven zelf wordt er in de documentaire geen aandacht besteed aan het individu. Dat levert een film op over repetitie en routine. Het veranderen van de tijd, de seizoenen en de steeds terugkerende elementen van de dag, van het gebed. Een film die bijna een klooster wordt, in plaats van er één weer te geven. Een film over bewustzijn, absolute aanwezigheid, over mannen die hun leven hebben gewijd aan God in de allerpuurste vorm.

Ik kan wel tegen stilte. Ik heb dat zelfs nodig, als voedingsbron voor m'n lichaam en geest. Ik kan ook wel tegen films waarin misschien niet zoveel gebeurt, maar waarin je zintuigen op een intieme manier worden geprikkeld. Deze film kan je irriteren, verbazen, frustreren. Ik voel alleen maar verwondering, respect, rust, een bepaald verlangen zelfs. Een mooie voedingsbron dus, dat is wat het is.





Reserveer in onze catalogus.

Het boek van alle dingen

Guus Kuijer is een held. Een held in het schrijven van jeugdliteratuur die er toe doet. Daarom won hij deze week de Astrid Lindgren Memorial Award 2012. Een soort Nobelprijs voor kinder- en jeugdliteratuur. En Guus Kuijer is de eerste Nederlander die deze prijs wint. Hierbij dus een warme felicitatie en diepe kniebuiging voor deze held.

De jury schrijft over haar keus:

Guus Kuijer geeft met onbevooroordeelde blik en intellectuele scherpte de problematiek van de moderne samenleving en de grote levensvragen vorm. In zijn boeken is het respect voor het kind net zo vanzelfsprekend als het afstand nemen van intolerantie en onderdrukking. Kuijer verenigt diepe ernst en messcherp realisme met warmte, subtiele humor en visionaire fantasieën. Zijn eenvoudige, heldere en exacte stijl omvat filosofische diepzinnigheid evenals vederlichte poëzie.

De jury heeft gelijk.

Guus Kuijer schonk ons onder andere Madelief en Polleke. Twee bijzondere en eigenzinnige dames. Maar hij schonk ons ook de dappere Thomas, die zijn gedachten en gevoelens beschrijft in Het boek van alle dingen. En Thomas heeft veel om over te schrijven.

Thomas schrijft over de pollepel van z'n vader,
die 'de Heilige Vader' voor altijd uit hem heeft weggeranseld.
Thomas schrijft over zijn engelachtige moeder,
die hij zo graag wil beschermen tegen de klappen van haar man.
Thomas schrijft over de mooie Eliza met haar krakende been,
die hem 'lieve vriend' noemt nadat hij haar een dappere liefdesbrief heeft geschreven.
Thomas schrijft over mevrouw Van Amersfoort,
die hem leert dat geluk begint met niet meer bang te zijn.
Thomas schrijft over zijn kleine moed om in opstand te komen,
door de plagen van Egypte binnenshuis te halen.
Thomas schrijft over zijn grote zus Margot,
die grote moed toont en een einde maakt aan de tiranie.
Thomas schrijft over zijn Godsvresende vader,
die zich ten doel heeft gesteld om zijn gezin 'bij de Heer' te brengen
en die uit angst en onmacht vergeet dat het leven ook gewoon fijn mag zijn.

Ik heb ergens gelezen dat Guus Kuijer zegt dat hij eigenlijk het meest trots is op Het boek van alle dingen. Dat dat het boek is dat zijn werk het best kenmerkt. Hij heeft gelijk. En ik ben dankbaar dat er schrijvers zijn die dit soort verhalen zo mooi kunnen opschrijven.

Reserveer in onze catalogus.

Des hommes et des dieux

Je hebt je hart aan God gegeven. Je leeft om een goed mens te zijn en het goede aan anderen te geven. Je kiest voor een klooster in het Atlasgebergte in Algerije. Je vergroeit met de lokale bevolking. Maar er heerst enkel terrorisme en corruptie. Je werk en je leven worden bedreigd. Er wordt je bescherming aangeboden. Maar je dult geen wapens in een oord van gebed en vrede. Dan draait uiteindelijk alles nog om die ene vraag: blijven of vluchten. Vertrouwen op God, het goede, je geloof, of toegeven aan 'het kwaad' en de mensen verlaten die op je rekenen.

Tegen die achtergrond leefden tot eind jaren 90 zeven Trappisten monniken in Algerije. Ze besloten te blijven. Ze werden uiteindelijk ontvoerd door een groep moslimextremisten en twee maanden gevangen gehouden. Het is onduidelijk wat er in die periode precies is gebeurd, maar ik weet zeker dat zij op enig niveau contact met hun ontvoerders zullen hebben gehad. Helaas overwon het kwaad - of misschien wel de machteloosheid - en werden de monniken alsnog geëxecuteerd.

De bijzondere film Des hommes et des dieux toont de periode voorafgaand aan de ontvoering. Een periode van oplopende spanning, twijfel en onzekerheid, maar ook van een sterk toenemend geloof in elkaar als orde en in God als bevrijder. Je maakt kennis met de charismatische leider Pater Chris­tian, met de aanvoerder van de terroristen die zich op enig moment zelfs door deze Christian laat wegsturen en met de bevolking en lokale bestuurders.

Het rare is dat ik tijdens het beleven van de film niet het meest geraakt was door de film zelf, maar vooral door het feit dat al deze mensen echt hebben bestaan en dat dit echt was gebeurd. De documentaire op de dvd toont beelden van de ware Trappisten en laat mensen aan het woord die hen kenden. Dat maakte het zo voelbaar. Ik heb diep respect voor zoveel geloof en vertrouwen - ondanks hun zichtbare twijfel nu en dan - maar helaas maakt dat de buitenwereld dus soms geen ene snars uit. Daar gelden andere regels.



Reserveer in onze catalogus.

Dorsvloer vol confetti

Vakantie. Voor sommigen een tijd van inpakken en wegwezen, voor mij een tijd van achterstallig onderhoud wegwerken. Sinds m'n kennismaking met Franca Treur in VPRO's Boeken ligt haar debuut Dorsvloer vol confetti te wachten op rustiger tijden. Dus begon ik deze vakantie verwachtingsvol met haar boek.

Franca beschrijft in anekdotische hoofdstukken het leven van de 12-jarig Katelijne die opgroeit in een streng gelovig Zeeuws boerengezin. Een literaire bewerking van haar eigen jeugd. Ze schrijft over het leven als boer, over het leven als enige meisje tussen zes broers, over een kinderlijk verlangen naar (ouderlijke) liefde en over het geloof. Dat geloof, dat elke dag alles wat je doet en laat, alles wat je zegt en waarover je zwijgt, bepaalt. Dat geloof, dat ik uit m'n eigen opvoeding niet ken en dat ik waarschijnlijk ook nooit echt zal begrijpen. Ik dacht altijd dat het geloof toch een soort van verlichting zou brengen, maar wat ik lees gaat vooral over niet denken dat je mooi bent, niet denken dat je iets voorstelt, niet denken dat je zonder zonden bent of ooit zult zijn, niet denken dat je uitverkoren zult zijn want dat zijn er maar heel weinig dus waarom jij... Wat ik lees gaat over angst, voor de Heere, voor je ouders, voor jezelf, voor het leven. En ik dacht dat ík soms wat zwaar in het leven stond.

Typerend voor de sfeer van deze geloofsgemeenschap en voor hoe zij tegen die 'door Satan gestuurde' niet-gelovigen aankijken, vind ik het sinterklaasgedicht dat Katelijne 'op 6 december, anders lijkt het teveel op echte sinterklaas' bij haar enige kadootje krijgt:

Sinterklaas en Zwarte Piet
Bestaan niet.
Ze zijn een verzinsel,
Van mensen met een twijfelachtig beginsel.

Tijdens het lezen komen telkens twee associaties bij me naar boven. De eerste is het boek Broere van Bart Moeyaert. Ook hij verhaalt door de ogen van een kind over het opgroeien in een groot gezin. De vergelijking met het geloof of het gemis aan liefde gaan mank, maar Franca's vertelvorm en taal gaan dat niet. Ze schrijft licht, lieflijk en humoristisch, zoals Moeyaert dat ook zo mooi kan. De tweede is de film Das weisse Band van Michael Haneke. Een film over een klein Duits boerendorp aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, waarin kinderen, geloof en angst op meesterlijke wijze worden verbeeld. Zo beklemmend was het in het Zeeuwse Meliskerke misschien niet, maar ik kreeg wel het gevoel ver terug te gaan in de tijd.

Het meest bijzondere vind ik nog dat Franca, ondanks haar keuze voor een universitaire studie, een leven als schrijfster en journaliste in Amsterdam en een leven zonder het geloof, nergens afrekent met haar afkomst. Er klinken geen verwijten, er knaagt geen onderhuidse woede. Wat blijft hangen is het beeld van een dromerig meisje, met veel vragen en even zoveel verhalen in haar hoofd. Dat maakt het boek precies wat de achterflap zegt: een 'sensitieve roman' en een 'liefdevol portret'.

Reserveer in onze catalogus