The Cakemaker

Kun je verliefd worden op een film? Ja, ik kan dat. Dat gebeurt vooral als een film me de eerste keer zo van m'n sokken blaast, dat ik pas na afloop merk dat ik me al 90 of 120 minuten niet heb verroerd. Alleen maar kijken, verwonderen, luisteren, bijna proeven. Bij The Cakemaker zelfs letterlijk, want dit is weer zo'n film waar de liefde - laten we zeggen - door de maag gaat. Na de aftiteling is er alleen maar de stilte, het nagenieten. En geen enkele volgende keer zal die magie van de eerste keer evenaren.

Stasiland

Onlangs was ik weer eens een paar dagen in Berlijn. De stad die je blijft verwonderen en verbazen. Die stad waar zoveel verhalen uit de Europese geschiedenis van de 20e eeuw samenkomen. En waar veel van die verhalen nog altijd zichtbaar en voelbaar zijn. Ik zocht die geschiedenis letterlijk op, want het hotel waar ik logeerde was gehuisvest in een voormalig kantoorpand van de STASI, op een steenworp afstand van de beroemdste grensovergang in de muur: Checkpoint Charlie. Dus ik stopte Stasiland van Anna Funder in m'n koffer!

Retour Berlin Ostbahnhof - Dolores Thijs

"Brussel lag steeds verder achter me, als een verre planeet die ik ook ooit had bezocht, meer niet. Misschien ging ik wel helemaal nooit meer terug".

Een zin vol heimwee, uit Retour Berlin Ostbahnhof, een autobiografisch verhaal van Dolores Thijs. Als meisje van 12 woonde Thijs 3 jaar in Oost-Berlijn omdat haar vader daar werkte als correspondent voor het communistische tijdschrift De Rode Vaan. Thijs beschrijft, door de ogen van een 12 jarige, haar leven in de DDR voor de bouw van de Berlijnse muur.

Barbara

De regisseur Christian Petzold (1960) wordt wel gezien als de voorman van de Berliner Schule. Deze stroming zet zich af tegen conventioneel drama en kiest de weg van het experimentele. In een interview vertelt hij dat zijn ouders destijds vanuit de DDR naar Amerika gevlucht zijn. Ze hadden veel te kampen met heimwee, een verlangen dat te maken had met het niet-kapitalisme.
Hij wil laten zien hoe mensen binnen het totalitaire systeem geen enkel gevoel toestaan om door te kunnen gaan. En mijns inziens is hij daar met de film 'Barbara' heel goed in geslaagd.

Oh Boy

'Echt een film voor jou', werd me beloofd. Speelt zich af in Berlijn. Ja, dan ben ik geïnteresseerd. Het werd om allerlei redenen een bijzondere kennismaking. Vooral omdat deze film Oh Boy de zoveelste bevestiging is van het feit dat je je niet teveel moet aantrekken van wat er op de achterkant van het hoesje wordt beloofd. "Geestige film. Wanhopige zoektocht naar koffie." Zagen we dezelfde film?

Oost-Berlijns Dagboek- De laatste maanden van de DDR - Egbert Jacobs

Egbert Jacobs was ambassadeur in Oost-Berlijn op het moment dat in 1989 de Berlijnse Muur viel. Jacobs volgde de ontwikkelingen met grote belangstelling en hield tussen maart 1989 en oktober 1990 een dagboek bij; Oost-Berlijns Dagboek-De laatste maanden van de DDR. Voor Jacobs brak een interessante tijd aan. Een paar maanden lang bevond Egbert Jacobs zich in Oost-Duitsland in het centrum van het wereldgebeuren. De West-Duitse bondskanselier Helmut Kohl werd juichend onthaald. De oostelijke CDU haalde in maart 1990 een „knetterende overwinning”, wat de weg plaveide voor de hereniging van Oost en West. „De socialisten waren er niet in geslaagd de mensen bang te maken voor de komende ellebogenmaatschappij.”
Het bleek een ware revolutie waarbij het leven van de bewoners van niet alleen de beide Duitslanden, maar zelfs Oost- en West-Europa radicaal is veranderde. Zelfs zodanig dat velen denken dat Das Leben der Anderen fictie is.
Jacobs bleef echter niet lang. In oktober 1990, na de hereniging met West-Duitsland, hield de DDR op te bestaan en was zijn stoel ineens overbodig en mocht hij het licht uitdoen op de Nederlandse ambassade.

Meer dan twintig jaar later heeft Jacobs zijn dagboek gepubliceerd. Jacobs schrijft over 'Bürgerinitiative', onderhandelingen tussen de grootmachten van toen, de slagvaardigheid van Helmut Kohl, de rol van Michaïl Gorbatsjov en nog veel meer. Enige voorkennis over deze historische tijd is wel handig bij het lezen van dit boek. Hij heeft de tekst letterlijk uit zijn dagboek overgenomen, zonder enige redactie. Dat maakt het af en toe wel lastig lezen vanwege de vreemde en soms onbegrijpelijke afkortingen. Maar als je geïnteresseerd bent in de ontmanteling van de DDR en het leven van een diplomaat (want hoe zien de dagen van een ambassadeur eruit?), is het zeker de moeite waard om te lezen.

Egbert Jacobs is inmiddels gepensioneerd maar kan er nog kleurrijk over vertellen. En dat gaat hij donderdagavond 2 februari zeker doen. Hij wordt geinterviewd door Remko Meddeler.

Egbert Jacobs was 9 november 2011 te gast bij Tijd voor Max. In de eerste 5 minuten is hij aan het woord.



Het boek is helaas nog niet gerecenseerd door NBD/Biblion en dus ook nog niet beschikbaar voor openbare bibliotheken.

Iedereen is op weg naar de Brandenburger Tor - Jan Konst

Berlijn, een stad waar ik geen genoeg van krijg. Een fantastische stad die geschiedenis, kunst en cultuur ademt, waar je ook maar kijkt. Maar ook pijn, waanzin en hoop, met littekens van de Tweede Wereldoorlog en de Muur.

Op mijn lijstje van nog te lezen boeken stond dus ook Alleen in Berlijn van Hans Fallada. En omdat ik volgende week een paar daagjes naar Berlijn ga met dochterlief, was dit een mooie reden om dit boek nu eens met voorrang te gaan lezen. Dacht ik…. dochterlief bleek het al ingepikt te hebben en meegenomen naar Utrecht om te lezen. Ook goed…. dan mag zij hierover een blogpost schrijven. Voor wat hoort wat niet waar?

Maar gelukkig vond ik deze prachtige bloemlezing; Iedereen is op weg naar de Brandenburger Tor.  Jan Konst, hoogleraar neerlandistiek aan de Vrije Universiteit van Berlijn, verzamelde jarenlang literaire teksten over Berlijn van Nederlandstalige schrijvers. Nederlandse en Vlaamse schrijvers trokken namelijk naar Berlijn vanaf het moment deze stad zich als metropool begon te ontwikkelen en schreven daar uiteraard over.

Deze prachtige bloemlezing van Jan Konst is heel gevarieerd dankzij de verschillende genres: van gedicht en cabaretlied tot filmscenario, toneel- en romanfragmenten, dagboeken en vertellende of meer essayistische verslagen. Ze zijn bovendien chronologisch geordend volgens de periode waarop ze betrekking hebben en vormen daarmee samen een bijzonder boeiend geschreven geschiedenis van de stad.

Natuurlijk bezoeken de schrijvers ook de Muur: Harry Mulisch noemt hem de grafzerk van Hitler, Frans Kellendonk vindt hem wildvlees, een litteken. En zelfs als landschapskunst, voor Willem Jan Otten is hij een “verticale zee”.

De tekst van Cees Nooteboom die in Berlijn was toen de muur viel vond ik het meest aangrijpend: "De tienduizenden stromen door de oostelijke sluizen naar het Westen, ze brengen hun emoties mee alsof het tastbare dingen zijn, hun gevoelens weerspiegelen zich in de gezichten van de mensen aan deze kant, aangejaagd door het geluid van hun eigen miljoenen voetstappen in de afgezette straten, door sirenes en kerkklokken, door de stemmen met hun vragen en geruchten, de ongeschreven woorden van het door niemand bedachte scenario. Door niemand en door iedereen".

Een aanrader! En een must voor iedereen die plannen heeft om naar Berlijn te gaan.

Reserveer Iedereen is op weg naar de Bandenburger Tor in onze catalogus
Reserveer Alleen in Berlijn in onze catalogus

De wetten van de tango

Ik werd via dit bieblog eens getipt over het boek De wetten van de tango, van Marleen de Vries. Een autobiografische 'roman' van een jonge vrouw, die o.a. in Berlijn en in Buenos Aires heeft gewoond. Haar drijfveer bij alle keuzes die ze in de jaren waarover dit boek gaat maakt, is haar liefde voor de tango en haar onvoorwaardelijke liefde voor een Argentijnse spermatoloog en tangodanser.

Ik las met veel plezier de beschrijvingen van de mensen en het leven in die twee wereldsteden. Ondanks veel verschillen, zijn er ook veel overeenkomsten en ze heeft een scherp oog en gevoel voor hoe een samenleving in elkaar steekt. Ook trekt ze verrassende vergelijkingen tussen de wetten van het leven en de liefde en de wetten bij het dansen van de tango. De boventoon wordt echter gevoerd door alle ins en outs over die Grote Liefde. Een relatie waarin alles zo heftig is, zo gepassioneerd en vooral zo lichamelijk. Ik vond het grappig om te merken dat ik daar geen enkel punt mee zou hebben gehad als het een 'gewone' roman was geweest, maar nu... Autobiografisch betekent dat de schrijfster - die vrouw van dat fotootje op de achterflap - alles zelf heeft meegemaakt. En dan denk ik 'dit wil ik helemaal niet weten'. Waarom aan de hele wereld vertellen hoe perfect en hoe vaak en met wie allemaal?

Het boek voelt vooral als een soort afrekening met haar rol als minnares. Want ondanks alle passie kan of wil die goddelijke, maar getrouwde Argentijn zijn vrouw niet voor haar verlaten. Ik hou waarschijnlijk gewoon meer van suggereren en het dan aan de kijker of lezer overlaten om het zelf in te vullen. Gelukkig maakten haar schrijfstijl vol humor en zelfspot en de mooie beschrijvingen van die twee grote wereldsteden veel goed.

Tijdens het lezen moest ik vaak denken aan een prachtige animatie die ik eens zag. Een kort verhaal, dat de wereld van de tango en die van de suggestie mooi samenbrengt. Waarmee dit boek een mooie aanleiding geeft om dat filmpje nog eens op te zoeken. Bij deze dus.



Reserveer nu in onze catalogus

Good bye Lenin!

Nog eentje dan, echt de laatste. Omdat het een beetje feest is vandaag. Precies twintig jaar geleden viel De Muur, dus er is nu veel moois te lezen en zien over Berlijn en de DDR. De film Good bye Lenin! is van een heel andere toon dan Das Leben der Anderen. Deze film zoekt het in de humor en relativering. Een tragikomedie eigenlijk. Het was in 2003 een enorme hit en maakte van de aaibare Daniel Brühl een nationale held.

De synopsis vraagt natuurlijk ook om die glimlach. Moeder (Oost-Duitse pur sang) raakt in coma als ze haar zoon ziet demonstreren bij De Muur. Acht maanden later wordt ze weer wakker, onwetend over de gevallen muur en het kapitalisme dat welig om zich heen tiert. En doktoren raden aan dat vooral zo te houden, vanwege haar zwakke hart. Wat doe je dan als liefhebbende zoon? Dan bouw je de slaapkamer van moederlief weer om naar hoe hij voor de Val was en haal je alles uit de kleren- en keukenkast om die DDR-wereld levend te houden. Dat gaat goed, tot moederlief zo opknapt dat ze steeds meer vragen gaat stellen...

Waar je in alle filmbesprekingen vrij weinig over leest, is de rol van de vader. Die vluchtte naar het westen toen de kinderen nog klein waren en verdween spoorloos. Dat gegeven tekent natuurlijk het leven van moeder en kinderen. Als aan het eind van de film dat verhaal nog een staartje krijgt, blijkt eigenlijk pas de werkelijke tragi van deze komedie , waarbij ik me toen al afvroeg: hoeveel van dit soort tragische gezinnen waren er toen eigenlijk?

Van wat ik me ervan herinner was dit één van de eerste films die met een zekere luchtigheid terugkeer op de periode van de muur. Een film waardoor ook een soort DDR-revival opkwam en de term Ostalgie z'n intrede deed. Toch ken ik ook mensen die er helemaal niet zo om konden lachen. Mensen die het - zelfs nu nog - moeilijk hebben met het systeem waar ze onder hebben geleden, dan wel met het verdwijnen (en ook nog eens belachelijk maken) van hun idealogie. Kortom; het is allemaal helemaal niet zo eenvoudig als het misschien lijkt of we het graag zouden willen maken.

Ook te zien op tv: vrijdag 13 november - 23:40 - Ned2



Reserveer in onze catalogus

Das Leben der Anderen

Trouwe lezers weten dat ik iets heb met Berlijn. Dat zit hem niet alleen in de stad zelf, maar dat zit hem vooral in 'het verhaal van Berlijn'. Het was het centrum van de Tweede Wereldoorlog en later het centrum van de DDR. Beide perioden in onze geschiedenis fascineren me; om de vraag hoe het heeft kunnen gebeuren, om het wat er is gebeurd en om het hoe de stad, het land en de wereld er na afloop mee om is gegaan. Beide perioden laten nog altijd zichtbare en voelbare sporen na in Berlijn. Opdat wij niet vergeten...

De film Das Leben der Anderen toont op indringende wijze een verhaal over individuele vrijheid en ethiek binnen een repressief systeem. Een succesvolle toneelschrijver wordt afgeluisterd door een eenzame stasi-officier. Deze komt hierdoor in aanraking met een wereld van liefde, literatuur en het vrije denken, waardoor hij niet alleen verliefd wordt op de vriendin van de schrijver, maar ook begint te twijfelen aan het systeem en het leven dat tot dan toe het fundament van zijn bestaan was.

Ik vond het echt een kippenvel film. Om de angst waarin de mensen leefden, om de manier waarop het systeem in stand werd gehouden en 'geleefd', om de oprechtheid waarmee het in beeld is gebracht. Niemand is alleen goed of slecht is, omdat het nu eenmaal nooit zo simpel is, in welk systeem dan ook. En ik vond het heel bijzonder dat ik de film mocht zien samen met mijn Oost-Berlijnse vriendin, die in dit systeem is opgegroeid en alles van heel dichtbij heeft beleefd. Ook zij vond het een topfilm, wat het napraten alleen maar mooier maakte.

Saillant detail is natuurlijk het feit dat Ulrich Mühe kort na het ontvangen van een prijs voor zijn rol als officier overleed aan de gevolgen van kanker, wat hij voor iedereen verborgen had gehouden. Voor mijn gevoel geeft deze film eenzelfde eerbetoon aan hem als acteur, als dat het aan het eind een eerbetoon aan die officier blijkt te zijn.

Voor wie niet wil wachten: woensdag 4 november om 21:20 uur is hij te zien op CANVAS.

En ook bijzonder: In de Enschedese TwenseWelle is tot eind februari een mooie tentoonstelling te zien over de DDR. Ik ga kijken, mét m'n DDR-vriendin natuurlijk!



Reserveer in onze catalogus

Berlijn, voor bewuste bezoekers

Mijn liefde voor Berlijn schuif ik niet onder stoelen of banken. Wie erover begint, kan rekenen op een paar enthousiaste verhalen en tips. Wie er binnenkort naartoe gaat, benijd ik.

Toen ik bij de nieuwe aanwinsten de reisgids Berlijn voorbij zag komen, verwachtte ik eigenlijk zo'n 13-in-een-dozijn toeristenboekje. Maar niets is minder waar. Dit is een heel mooi, handzaam, leesbaar en leerzaam boek voor wie graag meer wil dan de beste hotel-, restaurant-, winkel- en uitgaanstips. Het is zoals de serie heet: een reisgids voor de bewuste bezoeker. En in de eerste zin zegt de schijfster precies wat er zo bijzonder is aan deze stad.

Berlijn heeft als geen andere stad een centrale en cruciale rol in de moderne Europese geschiedenis gespeeld. De Industriële Revolutie, het Nationalisme, het Fascisme, de Eerste en Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog en de deling van Duitsland hebben hier bijzondere sporen achtergelaten. Dat maakt Berlijn tot een unieke spiegel van de geschiedenis.

Je leest hierin over de geschiedkundige hoogtepunten, over wat elke wijk zo bijzonder maakt, over plaatsen om tot rust te komen (wat heel goed kan in deze metropool) en je krijgt ook wat boeken-, film- en internettips. Perfect leesvoer voor in de trein of bus op weg naar Berlijn. Want je gaat natuurlijk niet met de auto als het openbaar vervoer naar en in de stad zo strak geregeld is.

En voor wie nog niet genoeg heeft, voeg ik er graag een paar persoonlijke tips aan toe:

• 100% Berlijn (met 6 bijzondere stadswandelingen)
• Waar is de muur? (van correspondent Margriet Brandsma)
• en alle belevenissen en foto's op mijn eigen weblog

Goeie reis!

Reserveer in onze catalogus