Helium

Bart Moeyaert en Poëzie. Beiden zijn te lang op dit bieblog afwezig geweest. Vandaag heb ik dus wat achterstand in te halen. Heb ik serieus nog geen aandacht besteed aan zijn laatste bundel Helium? Pijnlijk, want hij is alweer twee jaar geleden verschenen en hij is me dierbaar. Oké, ik maak het goed.

De jeugdboekenprijzen van 2019

Het laatste lijstje van 2019 op dit bieblog besteden we aan de jeugd! Want wat zijn er weer veel mooie jeugdboeken verschenen. En wat zijn we die schrijvers dankbaar voor de verhalen en de humor en de emoties en de verbeelding die zij onze jonge lezers brengen.

Kiezen is daarom lastig, maar gelukkig hebben deskundige jury's van de belangrijkste jeugdboekenonderscheidingen dat al voor me gedaan. Ik zet dus graag 10 parels én een oeuvreprijs, die als cadeautip voor elke gelegenheid geschikt zijn, nog even voor je op een rij.

Tegenwoordig heet iedereen Sorry

Bart Moeyaert is even druk geweest. Artistiek intendant van de Frankfurter Buchmesse 2016 is niet te combineren met het schrijven van boeken. Gelukkig werd er vorig jaar weer een bijzonder kind geboren: Bianca, 'een meisje met een gebruiksaanwijzing'. Haar verhaal in Tegenwoordig heet iedereen Sorry heeft voelbaar veel tijd gehad om te rijpen, en dat maakt de ontmoeting meer dan waard. Net als het fascinerende omslagbeeld van de Koreaanse kunstenaar Jang Myeong Uk. Schijnbaar zelfbewust, maar ook kwetsbaar. Je blijft er naar kijken.

Gedichten voor gelukkige mensen

Het is weer mijn beurt om te bloggen voor de bieb en ik zit even op een leeg spoor. Ik speur m'n geheugen af naar iets moois waar ik nog niet over geschreven heb. Het blijft leeg. Is er dan nergens een haakje? Ach ja natuurlijk, we zitten midden in de Poëzieweek van Nederland en Vlaanderen. Tijd dus voor een dichtbundel. En verhip, ik ontdek dat ik zelfs een Bart Moeyaert in de kast heb staan waar ik nog niet over heb geblogd. Foei! Tijd om dat goed te maken dus.

De gans en zijn broer

Treffende levensbeschouwingen en fijnzinnige humor. Dat lees ik in een recensie over het nieuwste boek van Bart Moeyaert. En ook: een kleinood van alle tijden voor alle leeftijden. Dit lijkt mij dus het perfecte boek om dit nieuwe blogjaar mee te beginnen. En dit noodzakelijke kleinood heet: De gans en zijn broer.

Jij en ik en alle andere kinderen

En dan is het aan mij om dit blogjaar af te sluiten. We hadden op deze plek al een jubileum en een wedstrijd. Er kwamen verschillende jaarlijstjes voorbij. Hoe knal je dan nog een beetje opvallend het jaar uit en in? Ik heb even geen toepasselijke nieuwjaarsfilm of een gezellig goedvoornemensboek paraat. Dus ik kies voor m'n eigen liefde. Wat mij betreft is het laatste woord van dit jaar aan de schrijver die in 2013 zelf ook een bijzonder jubileum in de agenda had staan had. En die dat samen met z'n lezers vierde door een vuistdikke bundel uit te brengen. Of, zoals recensenten schreven: een monumentaal boek.

Mijn mooiste Lezen, Kijken en Luisteren

Doe mee met de BoekFace wedstrijd!

Vijf jaar mijn stem op dit Bieblog. Vijf jaar mijn voorkeuren. Dat was leuk om te doen. En dat is het nog steeds, ondanks dat de inspiratie soms verstoppertje speelt.

Mij bracht het de kunst om net even anders naar onze collectie te kijken. Want bij elk boek en elke film denk ik: "Is dit iets om over te schrijven en wat ga ik dan vertellen?" Het bracht jou hopelijk een beetje inspiratie, of boel herkenning, of een vleugje verwondering wellicht.

Het verhaal van een soldaat

De boodschap was duidelijk: dit concert zou maar één keer plaatsvinden. En het zou bijzonder zijn. Nog voordat de ernst van deze zaak bij me binnendrong had ik al een kaartje in huis. Dus ik was veilig, ik zou erbij zijn. En dat bleek geen vergissing.

De Russische componist Igor Stravinsky schreef in 1918 L' Histoire du Soldat. Een soort melodrama, om te lezen, te spelen en te zingen, voor een spreker, twee acteurs, een danseres en een klein kamerensemble van zeven instrumentalisten. Het libretto kwam van Charles-Ferdinand Ramuz. Over een soldaat die twee weken van het front mag, op weg naar huis de duivel tegen het lijf loopt, zijn viool ruilt voor een onnoemelijk groot fortuin en met wie het slecht afloopt. Sindsdien is het in vele talen vertaald en in vele bezettingen en uitvoeringen gespeeld. Met en zonder tekst, met en zonder ballet.

Violiste Janine Jansen vroeg de Antwerpse schrijver Bart Moeyaert (je weet, ik ben nogal een fan) om voor haar kamermuziekfestival een bewerking van dit libretto te maken. Hij zei ja, gelukkig. In zijn jaaroverzicht van 2011 schrijft Bart dat hij dacht dat dat geen grote problemen kon opleveren, maar dat hij zich daarin schromelijk had vergist, want hij had 'buiten Stravinsky gerekend'. Maar ik kan je verzekeren, hij slaagde met vlag en wimpel, want hij had buiten Moeyaert gerekend.

Ik zat 85 minuten op het spreekwoordelijke puntje van m'n stoel. Men klaagde na afloop over de hitte, ik heb het niet gevoeld. Het zal de lichtheid van z'n woorden zijn geweest, het dansende van de poëzie, het sprankelende van de muziek, het zachte van z'n vertelkunst, het plezier van de muzikanten. Het was als een warm bad dat je draagt, dat was wat het was. Mensen moeten niet zeuren. Ik hoorde nog meer na afloop. Dat de tekst in boekvorm uitgegeven gaat worden. Omdat ik dat van meneer Moeyaert zelf hoorde heb ik dat heel goed in m'n oren geknoopt. En die knoop gaat er niet uit voordat ik dat boek in handen heb.

Maar grote kans dat ik tegen die tijd de tekst al uit m'n hoofd ken, zoals de noten nog in het geheugen van m'n vioolvingers rusten. Want Radio4 heeft rekening gehouden met alle liefhebbers die er niet waren en nieuwelingen die graag kennismaken. Klik op de foto (of hier) en dompel je onder in de live-opname die via stream op internet te volgen was.

Kadootje.
Gelukkig nieuwjaar!


Voor meer uitvoeringen hieronder een paar hoogtepunten uit onze collectie.
Klik op de link voor informatie en om te reserveren.

• CD met New York solisten
• CD met suite voor viool, klarinet en piano
• CD met franse vertellers waaronder Gérard Depardieu als 'de duivel'
• DVD met ballet onder choreografie van Jiri Kylian

Vlees is het mooiste

Toen ik in een Antwerpse boekhandel op zoek was naar boeken van m'n favoriete Antwerpse schrijver kwam ik deze dikke pil tegen: Vlees is het mooiste. De eerste verbazing - want zo'n groot en dik boek ben ik niet gewend van Bart Moeyaert - werd gelijk verstilling toen ik het doorbladerde. Ik stond oog in oog met nietsverhullende naaktfotografie van hele gewone mensen in hun eigen woonomgeving. Wat was dit voor boek?

Wel, dit is een bloemlezing vol mooie gedichten over het lichaam, geboorte, opgroeien, seksualiteit en ouder worden. Uitgekozen en bij elkaar geplaatst door Bart Moeyaert. En voorzien van bijzondere portretten van de Vlaamse fotografe Elisabeth Broekaert. (blader vooral even door de series van haar drie boeken)

Moeyaert beschrijft in het voorwoord hoe hij kennismaakte met Elisabeth en haar fotografie. Hoe hij zag dat zij op dezelfde manier de mensheid bekeek als hij. "We registreerden. We ontdeden de wereld van haar franjes, maar we waren niet blind voor esthetiek." En hoe hij bij alle foto's gedichten zag. Want gedichten verhullen en onthullen, net als de foto's deden.

En dan schrijft hij over zijn kennismaking met deze blootfoto's precies dat wat mij ook overkwam, daar in die boekhandel: "[...] ik had met de foto's allang gedaan wat ieder mens in mijn plaats zou doen, omdat we nu eenmaal zo in elkaar zitten.Ik had bloot bekeken, vergeleken, beoordeeld. Bij mijn eerste indruk had ik tweederangs gedachten."

Het boek staat prominent en frontaal geplaatst in m'n boekenkast. Dat trekt de aandacht en ik vind het altijd mooi om te zien hoe mensen hierop reageren. Want na een eerste blik wordt het vaak snel teruggezet, soms met een opgetrokken wenkbrauw of een achteloze opmerking. Tja, soms moet je gewoon net iets langer kijken om ergens de schoonheid van te zien. Anderen durven het niet eens op te pakken. En de gedichten? Oh, die zijn ook heel mooi, schieten door alle stijlen en tijden heen. Net als de interieurs eigenlijk, die door het opvallende bloot wat naar de achtergrond verdwijnen. Maar jee, wat zijn die fascinerend!

Reserveer in onze catalogus.

De Melkweg

Natuurlijk verdient het nieuwste boek van Bart Moeyaert ook een plekje op dit bieblog. En als trouwe fan moet ik m'n meebloggende collega's natuurlijk voor zijn! Dus nu we het eindelijk in de collectie hebben, grijp ik m'n kans.

De Melkweg is een jeugdboek, of eigenlijk een jeugdroman, zoals Moeyaert het zelf graag noemt. Want hij stopt er altijd net iets meer lagen in dan je op het eerste gezicht leest. En zijn schrijfstijl kenmerkt zich door alles wat hij niet schrijft maar tussen de woorden en zinnen min of meer verstopt. Dat moet je natuurlijk wel willen vinden, anders lees je alsnog een redelijk gewoon jeugdboek.

In De Melkweg beleven we de laatste dagen van de zomervakantie van drie kinderen, twee broers en hun vriendinnetje. Het is heet, ze vervelen zich eigenlijk een beetje, ze bedenken een spelletje en dan komen de eerste scheurtjes in hun vriendschap en in hun onschuldige kinderleven. Op de achtergrond is er een vader die er eigenlijk niet echt is, ontbreekt er een moeder die in Italië op zoek is naar zichzelf, is er een doodzieke tante, is er een oude vrouw met een hondje die elke dag voorbij schuifelt op haar laarzen en verschijnt er een meisje dat de oudste broer wakker schut. Gedurende deze laatste zomerdagen kantelt het leven van drie kinderen.

Er gebeurde bij mij wat er meestal gebeurt als ik iets van Moeyaert lees. Ik begin, iets voelt gelijk goed, het kabbelt wat, ik geniet van de taal, het kabbelt nog wat verder en dan kruipt er ineens iets vanuit de bladzijden via m'n vingertoppen onder m'n huid, soms aangenaam, soms snijdend, het kruipt verder naar m'n hart en roert door m'n buik, en dat blijft ook nog wel even naborrelen als de laatste zin allang vervlogen is. Bij De Melkweg ging dat niet anders. Gelukkig maar.

Reserveer in onze catalogus.

Verzamel de liefde

Net als jeugdliteratuur is er nog te weinig poëzie op ons bieblog. Tja, een mooie dichtbundel leest misschien niet als een pageturner, maar kan je wel met heel weinig woorden heel diep raken. En dan leg je hem gewoon weer even weg, voor een volgende prik in je ziel.

De dichter die dat altijd weer bij mij voor elkaar krijgt is Bart Moeyaert. Daarmee verval ik misschien in herhaling wat betreft mijn liefde voor zijn woorden, maar ja, moet 'ie maar niet zo mooi schrijven!

Zijn bundel Verzamel de liefde bevat kleine pareltjes over liefde, verliefdheid, verlaten en verlaten worden. Als je ooit een gedicht zoekt voor je geliefde, moet je echt daar eens in snuffelen. Dat wat jij zo graag wilt zeggen, maar waar je de woorden niet voor vindt, staat er zeker tussen. Voor die momenten waarop de liefde mooi en jong is, waarop de vlam langzaam dooft of er ineens geslagen wordt met deuren, en voor die momenten waarop de gedachte aan de ander te verliezen je bij je strot grijpt.


Kwijt
Zo kwijt als dood
mag je niet gaan.
Hoe ruim ik op,
als ik niet eens
kan bellen, vragen
of je onze foto nog wel wil?
Dan blijft het eeuwig stil
in huis en ben je
niet eens weg, maar dood.
Nee, als ik je verlies,
dan hoop ik dat ik
op mijn zakken sla,
een poosje zoek
en dan ineens bedenk
dat jij allang
gevonden bent
door wie je liever ziet.
Dan zal ik kunnen rusten.
Anders niet.

Voor de liefhebber: hier hoor je hoe Moeyaert dit gedicht voordraagt.


Reserveer nu in onze catalogus.

Het Paradijs van Moeyaert

Klik cover voor recensies

Ik weet, ik ben een verstokte fan, dus ik mag over hem blijven schrijven, zo gaat dat hier!

Begin dit jaar blogde ik al over die mooie Schepping van Bart Moeyaert. En over hoe hij samen met het Nederlands Blazers Ensemble, met de muziek van Haydn en met de tekeningen van Wolf Erlbruch het bekende scheppingsverhaal op een bijzondere manier opnieuw vertelt. Awel, dit sterke kwartet heeft de draad opgepakt van waar ze geëindigd waren: in het paradijs. Met een man en een vrouw.

En dat heeft weer een mooi boek en een mooie cd opgeleverd. En een prachtige voorstelling. Want er is echt maar één persoon die Moeyaerts teksten zo kan voordragen dat ze boven de inhoud uitgetild lijken te worden en dat is meneer Moeyaert zelf. En ja, ik was erbij, vorige week, in Enschede. Het was fijn.


Net zo fijn als het paradijs, in het begin. Want daar gaat het verhaal natuurlijk over, over een man en een vrouw, in een paradijs van overvloed, van altijd zomer en altijd middag, van overal kleuren, eten en heel veel dieren. Eén van de mooiste passages beschrijft die onvoorstelbare warmte van dat paradijselijke 'begin':

Boven ons hing de zon, als altijd. Hij klom 's ochtends boven de kruinen, zakte 's avonds achter de einder en hield daar dan alles aan het sudderen, en de volgende dag was er weer geen tegenhouden aan. Hij schurkte zich met z'n rug tegen de hemel aan en scheen voluit, hij scheen van goud, hij scheen, hij scheen, je zou het schitteren kunnen noemen, maar het was branden wat hij deed.

Maar ja, de schepper had gekozen voor een man en een vrouw, dus tja, dat gaat een keer schuren. Die vrouw toont na een tijdje namelijk wat tekenen van vermoeidheid, door de relatie, door het leven. Het is een vrouw van 'ik mist het één en ander'. Toen dacht ik nog heel even: maar meneer Moeyaert, wat doet u nu, is het dan allemaal ónze schuld? Gelukkig maakte het horen van zijn voordracht alles duidelijk, en de toelichting in het programmaboekje deed me glimlachen.

Eva is niet alleen de pienterste van de twee, maar ook de dapperste. Zij doet haar oogkleppen af, ziet daardoor meer, voelt meer. Zij heeft geen slang en geen appel nodig om te zien wat er ontbreekt. En zij verleidt Adam niet tot het kwade, zoals de Bijbel ons dat altijd heeft willen doen geloven, maar ze verleidt hem om de natuur zijn eigen gang te laten gaan.

Dank u wel, meneer Moeyaert.

AANVULLING: een luisterfragment tijdens Viertakt Podium van 9 november (start 25m40).




Zelf beleven? Dat kan nog vanavond in het Amsterdams Concertgebouw!

Of reserveer Het Paradijs in onze catalogus

Dorsvloer vol confetti

Vakantie. Voor sommigen een tijd van inpakken en wegwezen, voor mij een tijd van achterstallig onderhoud wegwerken. Sinds m'n kennismaking met Franca Treur in VPRO's Boeken ligt haar debuut Dorsvloer vol confetti te wachten op rustiger tijden. Dus begon ik deze vakantie verwachtingsvol met haar boek.

Franca beschrijft in anekdotische hoofdstukken het leven van de 12-jarig Katelijne die opgroeit in een streng gelovig Zeeuws boerengezin. Een literaire bewerking van haar eigen jeugd. Ze schrijft over het leven als boer, over het leven als enige meisje tussen zes broers, over een kinderlijk verlangen naar (ouderlijke) liefde en over het geloof. Dat geloof, dat elke dag alles wat je doet en laat, alles wat je zegt en waarover je zwijgt, bepaalt. Dat geloof, dat ik uit m'n eigen opvoeding niet ken en dat ik waarschijnlijk ook nooit echt zal begrijpen. Ik dacht altijd dat het geloof toch een soort van verlichting zou brengen, maar wat ik lees gaat vooral over niet denken dat je mooi bent, niet denken dat je iets voorstelt, niet denken dat je zonder zonden bent of ooit zult zijn, niet denken dat je uitverkoren zult zijn want dat zijn er maar heel weinig dus waarom jij... Wat ik lees gaat over angst, voor de Heere, voor je ouders, voor jezelf, voor het leven. En ik dacht dat ík soms wat zwaar in het leven stond.

Typerend voor de sfeer van deze geloofsgemeenschap en voor hoe zij tegen die 'door Satan gestuurde' niet-gelovigen aankijken, vind ik het sinterklaasgedicht dat Katelijne 'op 6 december, anders lijkt het teveel op echte sinterklaas' bij haar enige kadootje krijgt:

Sinterklaas en Zwarte Piet
Bestaan niet.
Ze zijn een verzinsel,
Van mensen met een twijfelachtig beginsel.

Tijdens het lezen komen telkens twee associaties bij me naar boven. De eerste is het boek Broere van Bart Moeyaert. Ook hij verhaalt door de ogen van een kind over het opgroeien in een groot gezin. De vergelijking met het geloof of het gemis aan liefde gaan mank, maar Franca's vertelvorm en taal gaan dat niet. Ze schrijft licht, lieflijk en humoristisch, zoals Moeyaert dat ook zo mooi kan. De tweede is de film Das weisse Band van Michael Haneke. Een film over een klein Duits boerendorp aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, waarin kinderen, geloof en angst op meesterlijke wijze worden verbeeld. Zo beklemmend was het in het Zeeuwse Meliskerke misschien niet, maar ik kreeg wel het gevoel ver terug te gaan in de tijd.

Het meest bijzondere vind ik nog dat Franca, ondanks haar keuze voor een universitaire studie, een leven als schrijfster en journaliste in Amsterdam en een leven zonder het geloof, nergens afrekent met haar afkomst. Er klinken geen verwijten, er knaagt geen onderhuidse woede. Wat blijft hangen is het beeld van een dromerig meisje, met veel vragen en even zoveel verhalen in haar hoofd. Dat maakt het boek precies wat de achterflap zegt: een 'sensitieve roman' en een 'liefdevol portret'.

Reserveer in onze catalogus

Broere: 'de jongste' vertelt

Niets is zo bepalend voor wie je wordt, hoe je in het leven staat, voor de keuzes die je maakt, als de familie waaruit je komt, waarin je opgroeit. Het voorbeeld dat je ouders je geven, de warmte, de vrijheid, het vertrouwen, de liefde. Of juist niet. Ook al kun je in je volwassen leven alle plussen en minnen benoemen, een 'plek geven', en al jouw plussen en minnen daardoor verklaren en waar nodig veranderen, die basis van vroeger, die blijft. En net zoals je ouders daarin een hoofdrol spelen, is ook jouw plek in die familie bepalend. Was je alleen of deelde je de aandacht met broers en zussen? Hoeveel dan? Was je de oudste, de middelste of de jongste? Een wereld van verschil, ongetwijfeld.

Het is alweer een tijdje geleden dat ik het boek Broere las, van mijn favoriete auteur Bart Moeyaert. Een boek waarin hij in korte verhalen het leven schetst van een gezin met zeven broers, gezien door de ogen van 'de jongste', de Benjamin. Zijn eigen ogen. En die kinderogen zien heel veel mooie dingen, het zijn de ogen van een gelukkig kind. Beschreven met de hand van een volwassen schrijver.

Alle vergelijkingen tussen de familie van Bart Moeyaert en de mijne gaan mank. Op één ding na dan, dat we de jongste zijn. Iets wat je - soms tegen wil en dank - je hele leven blijft. Maar hoe ik ook tussen de regels zocht, ik kon mezelf en mijn familie echt nergens in herkennen. Voor mij maakte dat het boek extra ontroerend. Heel even kon ik uit m'n eigen verhaal stappen en deel uitmaken van een blij kinderleven met een stel grote broers om mee te stoeien, om door opgevoed te worden en om tegen op te kijken. Wat niet wegneemt dat ik het soms ook wel eens met die moeder te doen had. Zoveel kinderen en dan niet eens een dochter om mee te 'tutten'. Petje af.

Broere mag weer even in het zonnetje, omdat er een nieuwe editie is verschenen. Inclusief zeven nog niet eerder gepubliceerde verhalen. Omdat Bart er weer inspirerend over vertelde in het programma Kunststof van 28 februari jl. En omdat hij ook pas een nieuwe website heeft gelanceerd, met een lief filmpje bij het boek. Een website waarop nog veel meer moois te ontdekken valt, gelukkig. En omdat ik alweer veel te lang  niet over Moeyaert had geblogd, daarom!

Reserveer de nieuwe editie via onze catalogus

De Schepping van Moeyaert

In het begin was er niets. Het is moeilijk om je dat voor te stellen. Je moet alles wat er nu is, nog niet laten zijn. Je moet het licht uitdoen, en er zelf niet zijn, en dan ook nog eens al het donker vergeten, want in het begin was er niets, ook het donker niet. Als je het begin van alles wil zien, moet je erg veel weglaten. Ook je moeder.

Zo begint het verhaal van De Schepping in de prachtige bewerking door Bart Moeyaert. Het boek is niet alleen voorzien van wondelijke illustraties van Wolf Erlbruch, maar er zit ook een cd bij. Hierop leest Moeyaert zelf zijn verhaal voor, onder begeleiding van het Nederlands Blazers Ensemble (NBE). Dit speelt de nooit eerder gehoorde bewerking van - hoe kan het ook anders - Die Schöpfung van Haydn. Het boek won in 2004 meerdere internationale prijzen, waaronder de Zilveren Griffel en de Zilveren Penseel.

Moeyaert is een schrijver die met weinig, maar perfect gekozen woorden, altijd weer precies de kern weet te raken, werelden weet te visualiseren en je dwingt tot het stellen van vragen. Ik ben er dol op. Ook het scheppingsverhaal bekijkt hij met zijn typische Moeyaertblik. De filosofische teksten in een suggestieve vertelstijl vragen om herlezen te worden en telkens nieuwe dingen te ontdekken. Een boek om zelf te lezen, voor te lezen of om naar te luisteren en bij weg te dromen.

Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van een bolhoeddragend mannetje. De enige persoon die, naast God, bij de schepping aanwezig is. Die God, die heeft het wel naar z'n zin. Het is een goeiige God, een humoristische God, een onverstoorbare God, een scheppende God, die in vele gedaanten het bolhoeddragende mannetje telkens weer verbaast. Het mannetje, dat de scheppingsdrift van God probeert te volgen en te verklaren, is eerst nogal sceptisch, boos zelfs, en heeft het over 'toeval'. Maar uiteindelijk kan hij niet om God heen en raakt overdonderd door de impact die licht en donker, water en land, de dieren en ...een vrouw op hem hebben.

Met de collage-achtige illustraties geeft Erlbruch op bescheiden wijze een eigen invulling aan Moeyaerts teksten, waardoor je blijft lezen en kijken en steeds vaker glimlacht. Als je niet gelovig bent, dan blijft je toch het beeld bij van een prachtig verhaal. Maar je gelooft natuurlijk, na het lezen van dit boek!

Integrale voordracht door Moeyaert (podcast, zonder muziek)
Luisterfragment NBE
Leesfragment (download via)

Reserveer het boek in onze catalogus
Reserveer de cd in onze catalogus