Kool! - Anna Enquist

Het lijkt wel alsof je tot een uitstervend ras behoort als je niet van voetbal houdt. Ik ben geen liefhebber van dit spelletje en de bijbehorende gekte. Hoewel het sfeertje van een WK heel gezellig kan zijn. Maar via de commentaren op Twitter de wedstrijden volgen is eigenlijk heel grappig. Helemaal als in de achterkamer steeds weer GOAL! geroepen wordt. En terwijl daar de zenuwen regeren tot het laatste fluitsignaal geklonken heeft, probeer ik een beetje in voetbalstemming te komen met Kool! van Anna Enquist.

De verdovers

Anna Enquist kreeg in 2010 de uitnodiging om mee te lopen op een afdeling naar keuze van het VU medisch centrum in Amsterdam, teneinde daar een boek over te schrijven. Zonder aarzelen koos ze voor de anesthesiologie, omdat de tegenstelling tussen het voelen van wat er in je omgaat binnen haar eigen vak van de psychoanalyse en het verdoven om iemand te beschermen tegen het voelen door de anesthesist haar altijd heeft gefascineerd. En die persoonlijke zoektocht leverde een bijzonder boek op.

De verdovers is het verhaal van een broer en zus met dezelfde moederloze jeugd en dezelfde geknakte vader. De broer kiest vanuit zijn pijn voor de weg van het voelen en wordt psychiater. De zus kiest voor het verdoven en wordt een gepassioneerde anesthesist.

Hun werelden ontmoeten elkaar als de zus onderzoek mag doen naar het verschijnsel awareness: een toestand waarin iemand onder narcose zodanig ontwaakt dat er wel bewustzijn en gewaarwording is, maar waarin hij - vanwege alle toegediende spierverslappers - niet kan bewegen, niet eens kan kreunen. Een rampscenario voor patiënt en anesthesist.

Er zijn schijnbaar twee vormen van awareness. In het ene geval is de patiënt zo wakker dat hij weet wat er aan de hand is. Hij weet waar hij is, voelt wat er met hem gebeurt en weet ook waarom hij de artsen wel hoort maar niet kan waarschuwen. In het andere geval is de patiënt half bij bewustzijn en krijgt dus ook maar half mee wat er allemaal gebeurt. Daardoor komt hij zo los van de werkelijkheid, dat hij denkt dat ie gek wordt. Het blijkt dat juist deze laatste patiënten na afloop veel meer last hebben van stressstoornissen dan degenen die ondraaglijke pijn hebben geleden maar wel een heel helder beeld hadden van de werkelijkheid.

Voor de zus is dat een teken dat haar broer misschien toch gelijk heeft: iemand is er meer bij gebaat als hij al z'n pijn echt voelt en doorleeft. Je voelt je kennelijk completer en meer in de werkelijkheid dan wanneer je je narigheid buiten je bewustzijn houdt.

Interessant. Verdoven of vluchten is een overlevingsmechanisme dat iedereen wel herkent. Je kunt pijn letterlijk verdoven met alcohol of drugs, maar ook met werk, voedsel, seks, snijden, gokken, of welke verslaving dan ook. Ik heb - mede door dit boek - bij mezelf ontdekt dat er nog een interessante tussenvorm is: het verslaafd zijn aan je eigen verhaal, je eigen pijn. Het blijven praten over en analyseren van je het-is-niet-mijn-schuld-verhaal en je was-het-verleden-maar-anders-verhaal. Waardoor je het verleden wel heel erg voelt, en vooral heel erg vasthoudt, maar waardoor je nooit je armen vrij hebt om je betere toekomst, dat nieuwe verhaal, te omarmen. En die verlammende gevangenis, die maak je zelf, daar komt geen anesthesist aan te pas.

Een mooi boek dus, met verder alle ingrediënten voor een geslaagde familie- of doktersroman: opgroeien zonder ouder, opgroeien zonder liefde, moeilijke ouder-kind relaties, liefde op de werkvloer, overleden partner, veel voelen en analyseren en vooral heel veel verdoven. Enjoy!

Reserveer in onze catalogus.

Contrapunt: Enquist meets Bach

Naar aanleiding van de tv-serie Kijken in de ziel kocht ik onlangs het boek Contrapunt van Anna Enquist. Vorm en inhoud spraken tot de verbeelding: een vrouw analyseert de Goldbergvariaties van Bach en parallel aan wat ze in elke variatie ontdekt analyseert ze het leven van en met haar verongelukte dochter. Ik ken muziek, ik analyseer me te pletter, ik ben een dochter. Genoeg overeenkomsten voor die klik.

Enquist krijgt het voor elkaar om een literaire muziekanalyse te schrijven. 32 delen, 1 openingsthema, 30 variaties, in 10 groepjes van 3 gecomponeerd, elk groepje afsluitend met een canon, die steeds 1 interval verder uit elkaar ligt, tot slot het thema in de herhaling. Elk deel opgedeeld in 2 zinnen, die allebei worden herhaald, met een vast akkoordschema van 32 basnoten. En toch klinkt het thema in elke variatie bijna onherkenbaar anders. Daarin begint de analyse pas echt. Een contrapunt zoals alleen Bach dat kon schrijven.

De schoonheid van de compositie van Enquists boek zit hem vervolgens in hoe ze in 32 hoofdstukken de gevoelens bij elk deel associeert met een periode of anekdote uit het leven van 'een vrouw' en 'de dochter'. Dat ik als lezer weet dat het over haar eigen gezin gaat en dat het niet goed afloopt, bezorgt me vanaf het begin al een onderhuids kippenvel. Want ik lees mooie verhalen, over liefdevolle mensen en kansrijke levens. En Enquist gebruikt een schrijfstijl die me aanspreekt: compacte zinnen, beschouwend, zonder (vals) sentiment.

Liefhebbers kan ik zeker het luisterboek aanbevelen: afwisselend een deel van Bach, gespeeld door Ivo Janssen, en een hoofdstuk van - en voorgelezen door - Anna Enquist.

Reserveer het boek in onze catalogus
Reserveer het luisterboek in onze catalogus