Jan Konst: De wintertuin

De wintertuin van Jan Konst heeft als ondertitel: Een Duitse familie in de lange twintigste eeuw. Die eeuw duurt inderdaad lang als je oorsprong ligt in Saksen. Om precies te zijn in Meissen, vlakbij Dresden. Van Keizerrijk, naar Weimarrepubliek, Eerste Wereldoorlog, Tweede Wereldoorlog, DDR, Wende...
Jan Konst vertelt het allemaal aan de hand van de verhalen van zijn 85-jarige schoonmoeder, ondersteund met de grote hoeveelheid documentatie die op de zolder van het familiehuis in Weinböhla lag opgeslagen.
Het begint allemaal met stamvader Emil Grunenwald....

Stasiland

Onlangs was ik weer eens een paar dagen in Berlijn. De stad die je blijft verwonderen en verbazen. Die stad waar zoveel verhalen uit de Europese geschiedenis van de 20e eeuw samenkomen. En waar veel van die verhalen nog altijd zichtbaar en voelbaar zijn. Ik zocht die geschiedenis letterlijk op, want het hotel waar ik logeerde was gehuisvest in een voormalig kantoorpand van de STASI, op een steenworp afstand van de beroemdste grensovergang in de muur: Checkpoint Charlie. Dus ik stopte Stasiland van Anna Funder in m'n koffer!

Retour Berlin Ostbahnhof - Dolores Thijs

"Brussel lag steeds verder achter me, als een verre planeet die ik ook ooit had bezocht, meer niet. Misschien ging ik wel helemaal nooit meer terug".

Een zin vol heimwee, uit Retour Berlin Ostbahnhof, een autobiografisch verhaal van Dolores Thijs. Als meisje van 12 woonde Thijs 3 jaar in Oost-Berlijn omdat haar vader daar werkte als correspondent voor het communistische tijdschrift De Rode Vaan. Thijs beschrijft, door de ogen van een 12 jarige, haar leven in de DDR voor de bouw van de Berlijnse muur.

Oost-Berlijns Dagboek- De laatste maanden van de DDR - Egbert Jacobs

Egbert Jacobs was ambassadeur in Oost-Berlijn op het moment dat in 1989 de Berlijnse Muur viel. Jacobs volgde de ontwikkelingen met grote belangstelling en hield tussen maart 1989 en oktober 1990 een dagboek bij; Oost-Berlijns Dagboek-De laatste maanden van de DDR. Voor Jacobs brak een interessante tijd aan. Een paar maanden lang bevond Egbert Jacobs zich in Oost-Duitsland in het centrum van het wereldgebeuren. De West-Duitse bondskanselier Helmut Kohl werd juichend onthaald. De oostelijke CDU haalde in maart 1990 een „knetterende overwinning”, wat de weg plaveide voor de hereniging van Oost en West. „De socialisten waren er niet in geslaagd de mensen bang te maken voor de komende ellebogenmaatschappij.”
Het bleek een ware revolutie waarbij het leven van de bewoners van niet alleen de beide Duitslanden, maar zelfs Oost- en West-Europa radicaal is veranderde. Zelfs zodanig dat velen denken dat Das Leben der Anderen fictie is.
Jacobs bleef echter niet lang. In oktober 1990, na de hereniging met West-Duitsland, hield de DDR op te bestaan en was zijn stoel ineens overbodig en mocht hij het licht uitdoen op de Nederlandse ambassade.

Meer dan twintig jaar later heeft Jacobs zijn dagboek gepubliceerd. Jacobs schrijft over 'Bürgerinitiative', onderhandelingen tussen de grootmachten van toen, de slagvaardigheid van Helmut Kohl, de rol van Michaïl Gorbatsjov en nog veel meer. Enige voorkennis over deze historische tijd is wel handig bij het lezen van dit boek. Hij heeft de tekst letterlijk uit zijn dagboek overgenomen, zonder enige redactie. Dat maakt het af en toe wel lastig lezen vanwege de vreemde en soms onbegrijpelijke afkortingen. Maar als je geïnteresseerd bent in de ontmanteling van de DDR en het leven van een diplomaat (want hoe zien de dagen van een ambassadeur eruit?), is het zeker de moeite waard om te lezen.

Egbert Jacobs is inmiddels gepensioneerd maar kan er nog kleurrijk over vertellen. En dat gaat hij donderdagavond 2 februari zeker doen. Hij wordt geinterviewd door Remko Meddeler.

Egbert Jacobs was 9 november 2011 te gast bij Tijd voor Max. In de eerste 5 minuten is hij aan het woord.



Het boek is helaas nog niet gerecenseerd door NBD/Biblion en dus ook nog niet beschikbaar voor openbare bibliotheken.

Huishouden - Jenny Erpenbeck

Wie een boek wil lezen dat op een hele bijzondere en indringende manier een beeld van Duitsland in de vorige eeuw geeft, moet beslist Huishouden van Jenny Erpenbeck lezen.

Jenny Erpenbecks "Heimsuchung" is in het Nederlands verschenen onder de titel Huishouden. "Heimsuchung" betekent niet Huishouden", maar huiszoeking, plaag of heimwee. Al deze elementen komen terug in haar roman.
Aan een meer boven Berlijn zijn een aantal huizen gebouwd. In één van die huizen hebben zich sinds het begin van de twintigste eeuw twaalf levens afgespeeld. De herenboer en zijn dochters, de architect en zijn vrouw, de soldaat, de schrijfster, de bezoekster. Hun levens raken verweven met deze plek en daarom ook met elkaar. De tuinman die zwijgt en alles voor iedereen doet, vormt de rode draad in deze 12 verhalen.

Jenny Erpenbeck weet de individuele lotgevallen van de twaalf bewoners, op een mooie en rustige wijze, te verbinden met de grote geschiedenis; het keizerrijk, de Republiek van Weimar, het Derde Rijk, de DDR en het weer verenigde Duitsland. De geschiedenis wordt in etappes aangereikt maar de onderlinge verbanden moet je zelf uitpuzzelen. Dat er nergens wordt geoordeeld maakt het boek heel erg sterk.

De quote op de omslag "Een wonder van een leeservaring!" klopt wat mij betreft helemaal. Hoewel dit boek niet echt geschikt is voor de gemakzuchtige lezer.
In de NRC stond overigens een interessant interview met Jenny Erpenbeck.

Reserveer dit boek in onze catalogus

Good bye Lenin!

Nog eentje dan, echt de laatste. Omdat het een beetje feest is vandaag. Precies twintig jaar geleden viel De Muur, dus er is nu veel moois te lezen en zien over Berlijn en de DDR. De film Good bye Lenin! is van een heel andere toon dan Das Leben der Anderen. Deze film zoekt het in de humor en relativering. Een tragikomedie eigenlijk. Het was in 2003 een enorme hit en maakte van de aaibare Daniel Brühl een nationale held.

De synopsis vraagt natuurlijk ook om die glimlach. Moeder (Oost-Duitse pur sang) raakt in coma als ze haar zoon ziet demonstreren bij De Muur. Acht maanden later wordt ze weer wakker, onwetend over de gevallen muur en het kapitalisme dat welig om zich heen tiert. En doktoren raden aan dat vooral zo te houden, vanwege haar zwakke hart. Wat doe je dan als liefhebbende zoon? Dan bouw je de slaapkamer van moederlief weer om naar hoe hij voor de Val was en haal je alles uit de kleren- en keukenkast om die DDR-wereld levend te houden. Dat gaat goed, tot moederlief zo opknapt dat ze steeds meer vragen gaat stellen...

Waar je in alle filmbesprekingen vrij weinig over leest, is de rol van de vader. Die vluchtte naar het westen toen de kinderen nog klein waren en verdween spoorloos. Dat gegeven tekent natuurlijk het leven van moeder en kinderen. Als aan het eind van de film dat verhaal nog een staartje krijgt, blijkt eigenlijk pas de werkelijke tragi van deze komedie , waarbij ik me toen al afvroeg: hoeveel van dit soort tragische gezinnen waren er toen eigenlijk?

Van wat ik me ervan herinner was dit één van de eerste films die met een zekere luchtigheid terugkeer op de periode van de muur. Een film waardoor ook een soort DDR-revival opkwam en de term Ostalgie z'n intrede deed. Toch ken ik ook mensen die er helemaal niet zo om konden lachen. Mensen die het - zelfs nu nog - moeilijk hebben met het systeem waar ze onder hebben geleden, dan wel met het verdwijnen (en ook nog eens belachelijk maken) van hun idealogie. Kortom; het is allemaal helemaal niet zo eenvoudig als het misschien lijkt of we het graag zouden willen maken.

Ook te zien op tv: vrijdag 13 november - 23:40 - Ned2



Reserveer in onze catalogus

Das Leben der Anderen

Trouwe lezers weten dat ik iets heb met Berlijn. Dat zit hem niet alleen in de stad zelf, maar dat zit hem vooral in 'het verhaal van Berlijn'. Het was het centrum van de Tweede Wereldoorlog en later het centrum van de DDR. Beide perioden in onze geschiedenis fascineren me; om de vraag hoe het heeft kunnen gebeuren, om het wat er is gebeurd en om het hoe de stad, het land en de wereld er na afloop mee om is gegaan. Beide perioden laten nog altijd zichtbare en voelbare sporen na in Berlijn. Opdat wij niet vergeten...

De film Das Leben der Anderen toont op indringende wijze een verhaal over individuele vrijheid en ethiek binnen een repressief systeem. Een succesvolle toneelschrijver wordt afgeluisterd door een eenzame stasi-officier. Deze komt hierdoor in aanraking met een wereld van liefde, literatuur en het vrije denken, waardoor hij niet alleen verliefd wordt op de vriendin van de schrijver, maar ook begint te twijfelen aan het systeem en het leven dat tot dan toe het fundament van zijn bestaan was.

Ik vond het echt een kippenvel film. Om de angst waarin de mensen leefden, om de manier waarop het systeem in stand werd gehouden en 'geleefd', om de oprechtheid waarmee het in beeld is gebracht. Niemand is alleen goed of slecht is, omdat het nu eenmaal nooit zo simpel is, in welk systeem dan ook. En ik vond het heel bijzonder dat ik de film mocht zien samen met mijn Oost-Berlijnse vriendin, die in dit systeem is opgegroeid en alles van heel dichtbij heeft beleefd. Ook zij vond het een topfilm, wat het napraten alleen maar mooier maakte.

Saillant detail is natuurlijk het feit dat Ulrich Mühe kort na het ontvangen van een prijs voor zijn rol als officier overleed aan de gevolgen van kanker, wat hij voor iedereen verborgen had gehouden. Voor mijn gevoel geeft deze film eenzelfde eerbetoon aan hem als acteur, als dat het aan het eind een eerbetoon aan die officier blijkt te zijn.

Voor wie niet wil wachten: woensdag 4 november om 21:20 uur is hij te zien op CANVAS.

En ook bijzonder: In de Enschedese TwenseWelle is tot eind februari een mooie tentoonstelling te zien over de DDR. Ik ga kijken, mét m'n DDR-vriendin natuurlijk!



Reserveer in onze catalogus