Leon & Juliette: een liefdesgeschiedenis

Het boekenweekgeschenk van dit jaar was 'Leon & Juliette' van Annejet van der Zijl. En, zoals je van Annejet van der Zijl mag verwachten ligt er dus een goed gedocumenteerd, inlevend geschreven juweeltje bij mij thuis. Annejet van der Zijl, haar boeken staan garant voor leesplezier gecombineerd met wat het echte leven voor sommigen onder ons in petto heeft.

Het thema van de Boekenweek dit jaar was 'Rebellen en dwarsdenkers'. Wat heeft dit boekenweekgeschenk met dit thema te maken? De invalshoek is zeer verrassend: Charleston 1820 en de liefde tussen een witte man en een zwart meisje. Waarom je dan een rebel bent doet Annejet haarfijn uit de doeken.

'Leon & Juliette' gaat over Leon Herckenrath, jongste zoon van arts en later burgemeester van Monsterambacht, Gerardus Herckenrath. In Monster kocht hij het landgoed Geerbron dat vervolgens vele jaren in de familie bleef.

Begin 19e eeuw was Nederland nog slechts en schim van de glorierijke Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en velen trokken naar de nieuwe werelden. Zo ook Leon, 18 jaar oud en onbevangen. Maar hij hoorde dan ook niet tot de arme sloebers die op goed geluk hun heil aan de andere kant van de oceaan zochten. Leon vertrok naar Charleston waar zijn oudste broer Louis iemand kende en waar men in die tijd Frans sprak, een taal die ook de Herckenraths goed beheersten vanuit de Franse tijd waar Nederland net uit kwam.

Met zijn innemende persoonlijkheid was Leon al snel een graag geziene gast in Charleston, op dat moment de mooiste, kleurrijkste stad van Amerika. Kleurige, in koloniale stijl gebouwd huizen met prachtige tuinen en weelderige interieuren. Palmen wiegden in de zoele wind, de geur van sinaasappelbomen hing in de straten en aan de haven zag je dolfijnen dartelen in het water.

Charleston had echter ook een keerzijde, een inktzwarte keerzijde: de slavernij. Daar waar de gegoede (witte) burgerij zich te buiten ging aan de meest exorbitante feesten en partijen was dit slechts mogelijke door de andere (zwarte) helft van de bevolking in de stad. Zij deden immers al het werk, onder vaak beroerde omstandigheden. Slaven waren goedkoop en je kon er mee doen wat je wilde. Slavenhandel was aan de orde van de dag. Koop en verkoop de normaalste zaak van de wereld. En in een stad waar je op je tiende verjaardag je eerste slaafje cadeau krijgt waar je mee kunt doen en laten wat je wilt, verander je niet zomaar een cultuur die zo normaal is geworden dat men er niet eens meer vraagtekens bij zet. Voor iemand als Leon, die vanuit Nederland niet of nauwelijks bekend was met zwarte mensen moet het één van de meest opvallende zaken zijn geweest dat de stad wemelde van de zwarte mensen. En deze mensen waren niet meer waard dan een onmondig stuk vee dat naar believen gekocht en gebruikt kon worden. Overigens, hoewel in Nederland zelf niet toegepast, stopte Nederland pas in 1865 met de slavernijhandel in o.a. Suriname.

In deze stad ontmoet Leon Juliette, eigendom van zijn latere compagnon en vriend James Magnan. Wat er precies gebeurd is en hoe de liefde is opgebloeid kunnen we slechts bedenken, maar feit is dat in 1820 James Magnan het slavenmeisje verkoopt aan Leon Herckenrath, die haar onmiddellijk vrij laat, wat overigens voor de positie van Juliette weinig veranderde, want voor een zwarte vrouw waren er nauwelijks tot geen privileges. Zo was het bijvoorbeeld verboden voor zwarte mensen om te leren lezen en schrijven. In 1823 trouwden Leon en Juliette in het diepste geheim. Het was onmogelijk en, zeker voor de gerespecteerde zakenman die Leon inmiddels was, zeer onverstandig in het huwelijk te treden met een zwarte vrouw. Uiteraard gebruikten veel witte mannen hun slavinnen als minnares (in het gunstigste geval), dat was wél algemeen geaccepteerd.

Leon en Juliette leefden dus een geheim leven in Charleston dat steeds meer onder druk kwam te staan vanwege de slavernij. De angst voor opstanden was groot en had tot gevolg dat de onderdrukking steeds grotere en bizarre vormen aannam, die uiteindelijke leidde tot de grote burgeroorlog tussen de noordelijke en zuidelijke staten van de Verenigde Staten.

Dit leven was natuurlijk onhoudbaar en Leon en Juliette hebben beslissingen moeten nemen die voor hun leven zeer ingrijpend waren en waar in dit boekje een tipje van de sluier over wordt opgelicht. Feit is dat waar ooit de duinen lagen bij Monster, nu tussen hoge appartementsgebouwen een grafheuvel ligt met daarin het familiegraf van de Herckenraths.

Eén keer per jaar, tijdens de Open Monumentendag, gaan het hek en de eikenhouten deur open en kunnen bezoekers en een blik naar binnen werpen. In de grafheuvel liggen Leon en Juliette tot op de dag van vandaag. Zij aan zij in hun eikenhouten kisten omringd door hun kinderen, familie en getrouwen - als een blijven monument van een liefde die de wereld trotseerde en zich niet ondergronds liet houden.

In haar nawoord geeft Annejet van der Zee aan dat dit kleine boekje over een grote liefde slechts een voorloper is van het meer volledige leven van deze bijzondere mensen die leefden in een wrede tijd.

'Leon & Juliette' is (nog?) niet leen via de online Bibliotheek, maar veel andere titels van Annejet van der Zijl zijn dat wel. Ook via ThuisBieb, de gratis Bibliotheekapp van de Bibliotheken is o.a. 'Jagtlust' te leen: het Gooise buitenhuis, waar alles gebeurde wat in het burgerlijke Nederland van de jaren zestig niet kon. Waar iedereen over sprak en waar iedereen naar toe wilde. In de voor van der Zijl bekende superieure stijl geschreven.