Pas onlangs, tijdens de zomervakantie, ben ik gaan lezen. Dit uitstel had te maken met een onderhuids onbehagen dat ik voelde. Een gevoel dat dit boek me
wel eens stevig zou kunnen aangrijpen. Dat gevoel klopte.
In 'De tolk van Java' beschrijft Birney het leven van een vader en zijn zoon. Het boek is sterk autobiografisch dus ik vermoed dat Birney voor een belangrijk deel de zoon is. Het leven van vader Arto Nolan begint in Nederlands Indië, op Java, om precies te zijn in Surabaya in 1925. Hij is de onwettige zoon van een steenrijke Indo-Europese vader en een Chinese moeder. Hij werd niet officieel erkend door zijn vader, maar iedereen wist van wie hij een kind was. Arto groeit op bij zijn moeder, binnen de Chinese bevolkingsgroep op Java. De Chinese bevolkingsgroep is één van de vele bevolkingsgroepen die zich op het eiland bevinden. De geschiedenis is in grote lijnen bekend. De Tweede Wereldoorlog bracht ook in dit Aziatische deel van de wereld veel geweld. De daaropvolgende politionele acties die het gevolg waren van de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië waren ongekend wreed. Eén ding is duidelijk: Arto vecht voor de Nederlandse leeuw. Ook al zeggen zijn vrienden dat hij net zo goed de Indonesische zijde kan kiezen is Arto trouw aan Nederland.
Alan is de oudste zoon van Arto en één van de vijf kinderen die Arto krijgt, samen met zijn Hollandse vrouw uit Helmond, die hij leert kennen via briefcontact. De hartgrondige haat van de zoon voor de vader komt voort uit een stelselmatige mishandeling die er uiteindelijk toe leidt dat de kinderen een groot deel van hun jeugdjaren doorbrengen in internaten.Alan vertelt, aangrijpend, over die keiharde jeugd, waarbij duidelijk wordt dat vader Arto avondenlang op een oude Remington aan het typen was. Niemand wist wat hij deed, maar er was op die momenten in ieder geval rust in de tent. Later blijkt dat hij zijn memoires heeft opgeschreven die uiteindelijk bij Alan terecht komen.
Een belangrijk deel van het boek is een weergave van die memoires. Het beeld wat hier uit naar voren komt is er één van uitzonderlijk geweld, zowel van Indonesische als Nederlandse kant. Het is een beeld dat we als Nederlanders niet altijd willen zien, maar waarvan inmiddels wel duidelijk is dat het wel degelijk heeft bestaan. Ronduit angstaanjagend is de afstandelijkheid waarmee elke nieuwe wreedheid klinisch beschreven wordt. Al lezende probeer je te begrijpen wat er nou eigenlijk gebeurt. Hoe kan iemand op een dergelijke manier de dingen doen die hij doet. Wat is de verklaring hier voor? Komt het door een eveneens fysiek gewelddadige jeugd? Heeft het te maken met leven en overleven? Is er geen genade mogelijk voor de vijand? Het blijft gissen.
Dat Arto uiteindelijk naar Nederland vertrekt is geen verrassing. Was hij in Indonesië gebleven, hij zou zeer waarschijnlijk zijn geëxecuteerd voor landverraad. Dat het in Nederland totaal anders was wan hij zich had voorgesteld was een tegenvaller en bovendien een miskenning van zijn inzet voor het Nederlandse leger die hem niet meer opleverde dan een leven als tweederangs burger.
Al met al een ontluisterd deel van onze geschiedenis.
De vader heeft zich uiteindelijk nooit van zijn kinderen afgekeerd. Al zijn pogingen tot contact werden in het begin tegengewerkt door de instanties. Uiteindelijk vertrekt Arto naar Spanje en bouwt hij het contact met zijn kinderen langzaam op. Zelfs Alan twijfelt, maar vergeten doe je nooit.
Een zeer indringend boek. En heftig! Eigenlijk wil je op zeker moment wel stoppen, maar één keer beginnen betekent dat je verloren bent. Ik las het dus tijdens mijn vakantie en heb er iedereen in mijn buurt mee 'lastig gevallen', omdat het maar in mijn hoofd bleef rondzingen.
Reserveer 'De tolk van Java' in onze catalogus
Geen opmerkingen:
Een reactie posten