The Monuments Men

Deze zomer is er een bijzondere tentoonstelling te bezichtigen in de Bergkerk in Deventer. De expositie Roofkunst voor, tijdens en na WO II vertelt het verhaal van de roof en teruggave van kunstwerken uit Nederland. Er zijn werken te zien uit de verzamelingen van Hitler, Göring en Menten. Het is een fascinerend hoofdstuk uit de WO II geschiedenis: hoe de nazi's, tussen het roven van land en beroven van levens, ook nog tijd hadden voor een mega operatie om alle kunst uit Europa te stelen en verbergen. Voor het in aanbouw zijnde Führer Museum. Over dit stukje kunstgeschiedenis maakte George Clooney een film.

Aan het eind van de oorlog werd een groepje Amerikaanse kunstkenners bij elkaar gebracht. Hun taak: het opsporen, redden en teruggeven van alle geroofde kunstwerken. De nazi's stripten letterlijk alle musea en kerken leeg. Wereldberoemde schilderijen, altaarstukken en beelden werden ingeladen en verdwenen van de aardbodem. En voor het leger, dat al zoveel mensenlevens moest offeren om mensenlevens te redden, was het beschermen van kunst niet direct een prioriteit. Maar inmiddels had men ook ontdekt dat Hitler de opdracht had gegeven dat alle kunst vernietigd moest worden als hem iets zou overkomen. Stel je voor... onze complete historie, onze Europese identiteit, al die meesterwerken die zoveel zeggen over wie we zijn en waar we vandaan komen.

Gelukkig dus dat deze Monuments men hun werk heel serieus namen. En dat zij hun eigen levens op het spel hebben gezet om al deze kunst op tijd terug te vinden. Want het werd letterlijk een race tegen de klok. Niet alleen was Hitler aan het verliezen en bestond dus de kans dat de nazi's de boel zouden laten exploderen. Maar van de andere kant kwamen de Russen, die ook van het bestaan van al die kunstwerken af wisten, en die ze maar wat graag zelf mee naar Rusland wilden nemen. Twee grote vijanden dus, tegenover miljoenen onbeschermde, onschuldige schilderdoeken en beeldhouwwerken.

De film is gemaakt als eerbetoon, en dat is terecht. Er was al een boek, vertaald als De Kunstbrigade. Dat inspireerde Clooney tot het maken van de film The Monuments Men. Ik heb ervan genoten, ondanks alle geijkte Hollywoodingrediënten. Een sterrencast, een serieus verhaal in een lichtvoetig script, onderkoelde humor om de stemming erin te houden en typerende nazi's en Russen in een heerlijk WO II decor. En tot slot een lekker stijfkoppige, vrouwelijke sleutelfiguur. Want natuurlijk hielden de nazi's een minutieuze administratie bij van welke kunst waar vandaan kwam en waar deze naartoe ging. De secretaresse die dit organiseerde werkte voor het verzet en overhandigde uiteindelijk alle informatie aan de monuments men.

Ik heb vooral van deze film genoten vanwege het historische gegeven. Al die kunst die voorbij komt. Het avontuur dat die schilderijen hebben doorstaan. De pijn bij het zien van de brandblussers die er helaas soms ook opgezet werden. En de gedachte dat ze op dit moment nog steeds niet alles hebben teruggevonden. Zo was daar in 2015 ineens weer een opleving, omdat er in Polen die nog ontbrekende trein vol roofkust zou zijn gelokaliseerd in een tunnel. Stel je toch voor...




Reserveer de film in onze catalogus.
Reserveer het boek in onze catalogus.