Het tumult van de tijd

"Zijn hele carrière heeft de componist moeten buigen voor het regime van de communistische heilstaat waarin hij is opgegroeid. Veel naasten en kennissen zijn door dat regime omgebracht, maar de componist niet. Pas tegen het eind van zijn leven herkent hij ‘de definitieve, onweerlegbare ironie van zijn leven’: ook hem hebben ze vermoord, juist door hem in leven te laten.

Die componist is Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975), en hij is de hoofdpersoon in de nieuwe roman van Julian Barnes (1946), Het tumult van de tijd. Niet de muziek staat centraal, maar Sjostakovitsj’ relatie met de Sovjet-Russische machthebbers. ‘De kunst is van het volk’, had Lenin gedecreteerd. Kunst was een wapen van en in de revolutie, te belangrijk om te worden overgelaten aan kunstenaars. En wanneer je bij het bewind uit de gratie was, liep meteen je leven gevaar."

Zo begint een treffend artikel/recensie in de NRC over dit boek van Julian Barnes dat ik las. Iedereen die ik erover hoorde had het alleen over het schrijverstalent van Barnes. Maar ik las het vooral omdat ik getriggerd was door het idee van een 'fictieve biografie' over deze bijzondere componist. Ik hou van z'n snijdende, soms bombastische, altijd onderhuids kruipende, echte Russische muziek. En de tragiek van z'n leven intrigeert me. Hij leefde in een land en tijd waarin hij niet vrij kon zijn als kunstenaar en als mens. Toch besloot hij te blijven en de grenzen van die vrijheid op te zoeken. Wat altijd is terug te horen in z'n muziek.

Barnes kiest een bijzondere stijl. Hij baseert zich op de feiten die we kennen uit het leven van Sjostakovitsj. Die verbindt hij aan elkaar in een roman, die je leest als een biografie. Het zou zo gebeurd kunnen zijn. En hij zou dit inderdaad allemaal gedacht en gevoeld kunnen hebben. Daarmee maakt hij de pijn en beklemming, maar ook de depressieve ontwikkeling, van Sjostakovitsj heel realistisch en begrijpelijk.

Misschien ligt het aan mij, maar dat enorme schrijfwonder dat Julian Barnes zou zijn, dat heb ik niet echt ervaren met dit boek. Het leest heerlijk hoor, maar niet omdat het me literair zo aangreep. Wat ik er vooral aan overhield was een onbedwingbaar verlangen naar de muziek van Sjostakovitsj. En dan vooral die fantastische 7e symfonie, Leningrad. Waarin je alle kleuren en emoties van deze man terug hoort. Heerlijk.

Reserveer het boek in onze catalogus.