Dan is de pret voorbij. Trompetten krijsen
diep in je hart. En alle nachten branden.
Aldus het begin van het eerste gedicht, van Alfred Lichtenstein, in de bloemlezing ‘De honderd beste gedichten van de Eerste Wereldoorlog’. Dichters als Sassoon, Rilke, Tagore, Yeats, Horowitz, Carek, meer dan vijfentwintig nationaliteiten, bewonen deze bewogen bundeling. Triomfkreten, bespiegeling, woede en spot, je vindt hier de hele caleidoscoop aan gevoelens die De Groote Oorlog opriep. De gedichten zijn verzameld, geselecteerd en ingedeeld door Geert Buelens, hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde in Utrecht.
De bundel is chronologisch opgebouwd, begint dus met gedichten uit 1914 en het laatste is van 1925. Onder elke tekst staat en een beetje informatie over de dichter en wanneer hij/zij het gedicht schreef. De een deed dit de dag nadat zijn beste vriend sneuvelde, een ander werkte voor het geheime Engelse ministerie van oorlogspropaganda, van weer een ander werd publicatie verboden. Want natuurlijk staan er veel gedichten in die getuigen van kritiek op de heldhaftigheid en de motieven; zie het cynische begin van deze tekst: ‘te lang al was er vrede’.
Tom Lanoye begint zijn uitvoerige inleiding met de titel: Grote oorlog, knetterende letteren. Hij laat zien dat ‘Arcadia (in de poëzie) plaats maakte voor Het barre land (The waste land, Eliot)’, zowel naar inhoud als naar vorm. In een tijd waarin alle zekerheid onder druk kwamen te staan en de oude moraal failliet ging, ontstonden nieuwe – ismes (zoals expressionisme en dadaïsme), die ook in de dichtkunst aanwezig waren. Meer dan je in een oorlogsbundel zou verwachten, lees je gedichten die niet zo vormvast zijn (bv. zonder eindrijm), en gedichten van avant garde dichters als van Ostayen, Apollinaire, Majakovski.
Maar wees gerust, de meeste gedichten zijn behoorlijk toegankelijk. De vertalingen lijken mij, voor zover ik het kan beoordelen, zorgvuldig en treffend.
Benieuwd naar de hoogleraar Buelens? Op YouTube is leuk materiaal te vinden. Bekijk hieronder een college voor de Universiteit van Nederland:
Reserveer in onze catalogus
Miriam Janssen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten